Chaber perukowy

Chaber perukowy (Centaurea pseudophrygia)

Astrowate (Asteraceae)

Okres kwitnienia: VI-IX

Stosunkowo rzadki gatunek o bardzo ograniczonym zasięgu na terenie Polski. Z tego względu oraz z powodu dużych podobieństw do krewniaczych chabrów gatunek jest rzadko wymieniany w pracach naukowych czy też inwentaryzacjach, w polskojęzycznym internecie jest wyjątkowo mało informacji o nim. Przez część systemów chaber perukowy uznawany jest za podgatunek chabra austriackiego (Centaurea phrygia) jako Centaurea phrygia subsp. pseudophrygia. Do głównych cech odróżniających należy budowa kwiatostanu, gdzie omawiany gatunek posiada przydatki wewnętrznych listków okrywy (oglądanej z boku) przykryte przez przydatki środkowych listków podczas gdy chaber austriacki przydatki ma przeważnie nieprzykryte przydatkami środkowych listków. Dodatkowo chaber perukowy ma węższą, niepodzieloną część przydatku.

Gatunek europejski, którego areał występowania obejmuje głównie Europę Zachodnią, Środkową i Wschodnią z pomięciem obszarów północnych i śródziemnomorskich. Zasięg rozpościera się od Niemiec i Danii po Ukrainę, północny Kaukaz i południowo-zachodnią Rosję. Chaber odnotowany jest w takich krajach jak Austria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Niemcy, Węgry, Włochy, Mołdawia, Norwegia, Polska, Rumunia, Rosja, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria i Ukraina. W Polsce jest to gatunek rzadki o bardzo ograniczonym zasięgu, który obejmuje wyłącznie tereny południowo-zachodnie: Sudety wraz z Przedgórzem, Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską i Kotlinę Raciborską.

Dolny Śląsk stanowi jedno z dwóch centrów występowania w Polsce, gdzie wszystkie znane stanowiska ograniczone są do terenów górskich i podgórskich. Ze względu na podobieństwo do innych chabrów i niewielką liczbę osób fachowo rozpoznających chabry, pełna liczba stanowisk zapewne wymaga weryfikacji i przeglądu. Dostępne dane wskazują na występowanie niemal we wszystkich pasmach Sudetów wraz z Przedgórzem Sudeckim i Pogórzem Zachodniosudeckim. Jednak nigdzie nie jest on gatunkiem częstym. Do obszarów o największej koncentracji udokumentowanych stanowisk należą Sudety Środkowe w obrębie powiatu kłodzkiego (Góry Stołowe, Góry Orlickie). Część stanowisk jest chroniona w ramach parków narodowych (Karkonoski, Gór Stołowych).

Jest to ciepłolubny gatunek terenów otwartych, dobrze nasłonecznionych, głównie na obszarach górskich i podgórskich (do około 2000 m n.p.m.). Preferuje gleby umiarkowanie żyzne, świeże, próchnicze lub gliniaste, często z dużym udziałem rumoszu skalnego, przeważnie o odczynie kwaśnym lub neutralnym, rzadziej rośnie na glebach wapiennych. Występuje głównie na górskich łąkach konietlicowych użytkowanych ekstensywnie (Polygono-Trisetion), murawach bliźniczkowych, niskich i ciepłolubnych wariantach łąk kośnych oraz na łąkach ostrożeniowych. Na niższych położeniach notowany jest także na murawach kserotermicznych, ciepłolubnych okrajkach, łąkach trzęślicowych, obszarach nieczynnych kamieniołomów oraz w widnych fragmentach ciepłolubnej dąbrowy.