Rukiew wodna

Rukiew wodna (Nasturtium officinal)

Kapustowate (Brassicacea)

Okres kwitnienia: VI-VIII

Jest średniej wielkości to bylina osiągająca przeważnie 20-40 cm wysokości, w wyjątkowych przypadkach dorasta do 70 cm. Jej liście są pierzaste, dokładniej nieparzystopierzastozłożone, a łodygi wiotkie, często pokładające się na brzegu lub bezpośrednio w wodzie. Kwiaty są małe, białe, zebrane w gronach na szczycie łodygi. W Polsce jest to gatunek rzadki, rukiew została umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia). Od 2014 r. objęta częściową ochroną. Do głównych zagrożeń należy zanik siedlisk poprzez osuszanie zbiorników, meliorację, wykaszanie brzegów strumieni oraz ich odmulanie. W niektórych regionach świata jest to gatunek pospolity i inwazyjny, traktowany jako chwast pól ryżowych.

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w Eurazji, Afryce Północnej i Makaronezji, gdzie największa koncentracja stanowisk obejmuje Europę Zachodnią i Południową oraz zachodnią Azję. Jako gatunek zawleczony osiągną kosmopolityczny charakter i jest obecnie notowany na wszystkich kontynentach poza Antarktyką. W Polsce rukiew notowana była w rozproszeniu na większości terytorium, gdzie szczególnie duża liczba stanowisk obejmowała obszary województwa małopolskiego, świętokrzyskiego, zachodniopomorskiego i północną część wielkopolskiego. Poza tym rukiew stwierdzana była w lubuskim, śląskim, mazowieckim, dolnośląskim, opolskim i pomorskim. Gatunek praktycznie nie występuje w Polsce północno-wschodniej oraz środkowej. Chroniona w niektórych parkach krajobrazowych, rezerwatach przyrody (m.in. Kamienieckie Wąwozy im. prof. Janiny Jasnowskiej w gminie Kołbaskowo) oraz na niektórych użytkach ekologicznych (Łęgi Potoku Różanego w Poznaniu).

Na Dolnym Śląsku gatunek rzadki, pierwotnie notowany z kilkunastu stanowisk rozmieszczonych w Sudetach Zachodnich, na Pogórzu Zachodniosudeckim i w nizinnej części województwa. Do stanowisk zanikłych należą populacje z okolic miejscowości Bolesławiec, Jeżów Sudecki, Magnice k. Wrocławia, Mielczary, Siedlęcin k. Jeleniej Góry, Świdnica, Świętoszyn k. Milicza, Warta Bolesławiecka oraz Zimna Woda k. Lubina. Za aktualne populacje (notowane po 2000 r.) należą stanowiska z rzeczki Czarna (na odcinku wsi Bytnik i ujścia na wysokości Głogowa), z dolin Odry (na wysokości miasta Oława) oraz na bezimiennych ciekach wodnych na wysokości wsi Tokary (gmina Zawonia) i Bukowinka (gmina Twardogóra). Żadne ze znanych stanowisk nie jest objęte ochroną w ramach rezerwatu przyrody, użytku ekologicznego lub parku narodowego. Niektóre populacje znajdują się w zasięgu obszaru Natura 2000 Grądy w Dolinie Odry.

Gatunek terenów nieleśnych o stosunkowo wąskim spektrum ekologicznym, który preferuje miejsca otwarte, nasłonecznione lub tylko lekko zacienione. Gleba żyzna z dużą warstwą bogatego w składniki odżywcze mułu, o wysokim stopniu wilgotności obejmującej wysychające brzegi jezior, rzek i strumieni. Znosi częściowe zalewanie, jednak najczęściej występuje na żyznych, wilgotnych i mokrych siedliskach, z ruchliwą, dobrze natlenioną wodą oraz w zbiorowiskach średnio wysokich bylin zarastających płytkie wody płynące tzw. szuwary przystrumieniowe. W Europie Środkowej jest to gatunek dominujący i jednocześnie charakterystyczny dla zespołu Nasturtietum officinalis ze związku Sparganio-Glycerion. W Polsce rukiew objęta jest ochroną gatunkową.