Kukułka plamista podgat. averyanovii

Kukułka plamista (Dactylorhiza maculata subsp. averyanovii)

Jest to takson o niejednoznacznej systematyce. Wyodrębniony stosunkowo niedawno bo na przełomie 1989 i 1990 roku przez polską badaczkę Małgorzatę Jagiełło, która to odnalazła nietypowe osobniki kukułki plamistej na Torfowisku pod Zieleńcem. Wg różnych źródeł populacje proponowano zakwalifikować jako D. elodes, D. ericetorum lub D. maculata subsp. elodes var. averyanovii. Obecnie najbardziej uznawane jest określenie taksonu jako podgatunku kukułki plamistej D. maculata subsp. averyanovii. Dotychczas w literaturze takson nie został powszechnie zaakceptowany ale jego wartość taksonomiczna jak i również różnice morfologiczne oraz biotopowe w stosunku do innych form i podgatunków kukułki plamistej w Europie Środkowej jest oczywista.

Rośliny są charakteryzowane przez następujące cechy:

• długie i wąskie liście, których stosunek długości do szerokości wynosi przeważnie 10:1 lub nawet 13:1, podczas gdy u typowej kukułki plamistej stosunek ten wynosi od 5:1 do 7:1. Ich liście mają lancetowaty kształt o równoległych krawędziach.
• krótki, stożkowaty kwiatostan z niewielką liczbą kwiatów.
• kwiaty w jasnych kolorach, przeważnie bladoróżowe lub niemal białe, często z bardzo słabo zaznaczonym rysunkiem na warżce
• środkowa część warżki krótka o niewielkim, płytkim wcięciu.
• takson tetraploidalny (2n=80)

Podgatunek występuje w bardzo wąskim spektrum siedliskowym. Wszystkie kukułki rosną na otwartej i dobrze nasłonecznionej przestrzeni, w siedlisku wilgotnym do podmokłego, ubogiego w składniki pokarmowe (oligotroficzne), na glebie kwaśnej, torfowej o bogatej i grubej warstwie mszystej. Gatunek został stwierdzony głównie w zbiorowisku mchów torfowych z udziałem krzewinek i roślin trawiastych występujące w fazie kępkowej torfowisk wysokich z rzędu Sphagnetalia magellanici.

Areał występowania jest słabo zbadany ze względu na niewielką liczbę osób potrafiących prawidłowo rozpoznać podgatunek. Obecnie znane stanowiska obejmują Torfowisko pod Zieleńcem, czeską część Gór Orlickich oraz okolice przysiółka Rejvíz (część miasta Zlaté Hory) w Wysokim Jesieniku. W efekcie można przyjąć, że areał występowania kukułki ograniczony jest do Sudetów Wschodnich i Środkowych na pograniczu polsko-czeskim.

Bibliografia:

• Smoczyk M. & Jakubska A. (2006): Rozmieszczenie storczykowatych Orchidaceae w Górach Bystrzyckich (Sudety Środkowe). – Przyroda Sudetów 9: 47-60.
• Taraška, V. (2014). Karyologická a morfologická variabilita okruhu Dactylorhiza maculata v České republice a na západním Slovensku.