Pomniki Przyrody w mieście Trzebnica
2 października 2020Miasto powiatowe ulokowane na najwyższych wzniesieniach Wału Trzebnickiego. Dawniej wzgórza te porastały rozległe lasy bukowe, dziś zastąpione polami, sadami drzew owocowych oraz zabudowaniami Trzebnicy. Ochroną objęto tu szereg drzew o wybitnych walorach kompozycyjnych i krajobrazowych ulokowanych zarówno przy głównych drogach jak i na terenie ostatnich skrawków buczyn pozostałych po rozległych lasach.
Typ: pomnik przyrody
Data powołania: 1995, 2004, 2014
Powiat: Trzebnicki
Gmina: Trzebnica
Nadleśnictwo: Oborniki Śląskie
Akty prawne: Uchwała nr XI/85/95 Rady Miasta i Gminy Trzebnica z dnia 29 czerwca 1995r. w sprawie uznania za pomnik przyrody. ; Uchwała Nr LI/600/14 Rady Miejskiej w Trzebnicy z dnia 14 listopada 2014 r. (Dz. Urz. Woj.. Dol. z 2014 r. poz. 5001); Uchwała nr XLVIII/581/14 Rady Miejskiej w Trzebnicy z dnia 28 lipca 2014 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody drzewa z gat. buk pospolity odmiana czerwonolistna (Fagus sylvatica 'Purpurea’).
Miasto Trzebnica położone jest we wschodniej części Wzgórz Trzebnickich, dzięki czemu tutejszy układ ulic oraz ogólna charakterystyka miejsca jest silnie uwarunkowana budową geologiczną składającą się na liczne pomniejsze wzgórza, stoki, strome i łagodne zbocza, wąwozy i inne struktury powstałe na glebach lessowych. To tutaj odkryto najstarsze obozowisko ludzkie na terytorium Polski, datowane na ok. 500 tys. lat, objęte ochroną w ramach stanowiska dokumentacyjnego Lessy Winnej Góry. W mieście występuje umiarkowane bogactwo pomników przyrody, obejmujące wiele gatunków drzew rozlokowanych głównie w centralnej i wschodniej części. Warto nadmienić, iż w Trzebnicy występują także „zapomniane pomniki” czyli drzewa dawniej objęte ochroną, jednak z różnych przyczyn wymazane z wojewódzkich list choć tabliczki wciąż na nich wiszą.
Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 382 cm i wysokości około 29 m. Okaz rośnie w północnej części miasta, przy budynku pod adresem T. Kościuszki 15. Drzewo usytuowane jest samotnie, dzięki czemu wytworzyło szeroką koronę o strzelistych i masywnych konarach. Miejscami widoczne są ślady po ułamanych konarach i niewielkie blizny. Wiek dębu szacowany jest na około 100 lat.
Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 460 cm i wysokości około 20 m. 460 Okaz rośnie w centrum miasta przy zbiegu ulic ks. W. Bochenka i Henryka Brodatego. Jest to dorodne drzewo z szeroką koroną rozpoczynającą się stosunkowo nisko, co było możliwe dzięki samotnemu usytuowaniu z dala od innych drzew. Korona jest gęsta z licznymi konarami i gałęziami, miejscami widoczne są objawy nekrozy liści lub blizny po ułamanych gałęziach. Drzewo stanowi ważny element krajobrazowy i estetyczny dla tego fragmentu miasta, pozbawionego dużych drzew.
Grupa czterech drzew z gatunku Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie pni wynoszących odpowiednio 458, 365, 353, 473 cm i wysokościach w granicy 30-33 m. Okazy rosną w centrum miasta na niewielkim skwerze przy zbiegu ulic Jana Pawła II i ks.W.Bochenka, obok sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej. Drzewa charakteryzują się stosunkowo dobrą kondycją z niewielkimi uszkodzeniami pnia, bliznami po ułamanych konarach lub śladami chorób grzybowych na liściach. Drzewo o najgrubszym pniu rosnące najbardziej na południe cechuje się licznymi zgrubieniami oraz guzami charakterystycznymi dla starych platanów. Wszystkie pomnikowe drzewa cechują się masywnymi konarami tworzącymi szerokie korony o strzelistych i lekko łukowato wygiętych gałęziach. Ulokowane są przy jednej z głównych arterii miasta stanowiąc istotny element kompozycyjny okolicy.
Platan klonolistny (Platanus acerifolia) o obwodzie pnia 370 cm i wysokości około 29 m. Okaz rośnie w centrum miasta z boku budynku pod adresem W. Witosa 18a. Drzewo na wysokości 3,5 m rozgałęzia się na kilka masywnych konarów, korona dobrze wykształcona z gęstym ulistnieniem tworzy kształt zaokrąglony. Większość powierzchni wokół drzewa jest zabetonowana, co w przyszłości może zacząć negatywnie oddziaływać na zdrowotność. Dodatkowo część pnia bezpośrednio przylega do budynku, co również może skutkować na prawidłowy wzrost drzewa. Jest to jedno z niewielu dorodnych drzew w tej części miasta stanowiąc istotny element przyrodniczy i krajobrazowy ścisłego centrum o wyjątkowych walorach estetycznych.
Miłorząb dwuklapkowy (Ginkgo biloba) o obwodzie pnia 205 cm i wysokości około 27 m. Okaz rośnie w centrum miasta na niewielkim skwerze przy zbiegu ulic Jana Pawła II i ks.W.Bochenka, obok sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej. Choć miłorząb rośnie na terenie zadrzewionym to drzewo wykształciło bardzo równomiernie rozłożone gałęzie na całej długości pnia. Widoczne są pojedyncze blizny po odłamanych konarach. W górnej części zamontowana jest także budka dla ptaków. Ze względu na ulokowanie na terenie ogrodzonym dostęp jest częściowo utrudniony, jednak drzewo dobrze widać zza muru. Miłorząb stanowi piękny przykład dobrze przystosowanego gatunku azjatyckiego o wyjątkowych walorach estetycznych, istotnych dla kompozycji parku.
Grupa trzech drzew Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pni wynoszących odpowiednio 281, 270 i 287 cm i wysokościach w granicy 26-27 m. Okazy rosną w środku miasta, na terenie parku miejskiego umiejscowionego pomiędzy ul. Obrońców Pokoju i ks.W.Bochenka, dokładniej w północno-zachodniej części przy ścieżkach parkowych. Drzewa charakteryzują się zróżnicowanym poziomem zdrowotności, z czego okaz 281 cm ulokowany w centrum parku stanowi obecnie okaz o największych uszkodzeniach z utraconą znaczną częścią korony i widoczną dużą blizną. Pień jest lekko przechylony ze śladami owocników pasożytniczych grzybów. Pozostałe dwie lipy mają dobrze rozwinięte korony o stosunkowo wąskim i strzelistym kształcie związanym z ulokowaniem na terenie zadrzewionym. Notuje się pojedyncze uschnięte gałęzie i niewielkie zabliźnienia.
Klon jawor (Acer pseudoplatanus) o obwodzie pnia 308 cm i wysokości około 29 m. Drzewo rośnie przy ul. kolejowej naprzeciwko wejścia głównego do dworca kolejowego. Drzewo charakteryzuje się dobrą kondycją z gęstym ulistnieniem, posiada wysoko ulokowaną koronę o strzelistym i wąskim kształcie. Poniżej korony widoczne są liczne ślady po cięciach pielęgnacyjnych i formujących oraz po odłamanych konarach, które nadały drzewu obecnie istniejący wąski i częściowo strzelisty pokrój.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 360 cm i wysokości około 25 m. Okaz rośnie przy ul. Kolejowej w kierunku dworca głównego, gdzie wchodzi w skład szpaleru drzew stanowiący ważny element krajobrazowy w tej części miasta. Drzewo na wysokości 3 m rozdziela się na dwa masywne konary posiadające gęstą koronę rozszerzającą się w górnej części. Na pniu widoczne są niewielkie wypróchnienie w miejscu odciętej gałęzi oraz inne ślady po zabiegach pielęgnacyjnych, m.in. stosowanie środków na rozległej bliźnie po odłamanym konarze. Jest to bardzo wysoka lipa o rzadko spotykanym obecnie u przedstawicieli tego gatunku pokroju drzewa dominującego w szpalerze pozostałych okazów.
Buk pospolity odmiana czerwonolistna (Fagus sylvatica 'Purpurea’) o obwodzie pnia 355 cm i wysokości około 22 m. Okaz rośnie w południowo-wschodniej części miasta na terenie prywatnym zlokalizowanym pod adresem Krakowska 2, gdzie drzewo umiejscowione jest pomiędzy dwoma budynkami. Dzięki samotnemu umiejscowieniu buk wytworzył rozległą i nisko osadzoną koronę złożoną z masywnych i rozgałęzionych konarów. Ze względu na ulokowanie na terenie prywatnym dostęp jest ograniczony, jednak drzewo stanowi na tyle dorodny okaz iż dobrze prezentuje się także podziwiając je z ulicy bez potrzeby wchodzenia na posesję.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) niewidniejący w spisach pomników jednak posiadający tabliczkę, Okaz rośnie w środku miasta, na terenie parku miejskiego umiejscowionego pomiędzy ul. Obrońców Pokoju i ks. W. Bochenka, dokładniej w zachodniej części naprzeciwko sądu rejonowego. Posiada bardzo masywny pień ze śladami wypróchnienia i zaschniętymi bliznami, który jest zwieńczony szeroką i bardzo rozłożystą, parasolowatą koroną z siecią masywnych i grubych konarów. W górnej części widać rozległą bliznę po odłamaniu grubego konaru. Mimo iż drzewo nie widnieje w wojewódzkim spisie pomników to jednak jest oznaczane na lokalnych mapach oraz posiada zamontowaną tabliczkę. Ulokowany w pewnej odległości od innych drzew jest bardzo dobrze widoczny stanowiąc istotny element krajobrazowy w tej części parku.
Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 402 cm i wysokości około 34 m. przy kapliczce i prowadzącej do leśnego kościoła drodze. Okaz rósł w południowej części miasta na terenie Lasu Bukowego, przy drodze kierującej do kościoła pw. Czternastu Świętych Wspomożycieli, w południowym fragmencie oddziału leśnego 500f. Obecnie drzewo już nie istnieje a jego ochrona została zniesiona uchwałą nr V/42/19 Rady Miejskiej w Trzebnicy z dnia 12 marca 2019 r. z powodu licznych uszkodzeń oraz dla zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego. Miejski lasek jest licznie odwiedzany przez lokalnych mieszkańców z tego powodu usychające drzewo mogło stanowić zagrożenie i musiało zostać usunięte.
Modrzew europejski (Larix decidua) o obwodzie pnia 262 cm i wysokości około 38 m. Okaz rośnie w południowej części miasta na terenie Lasu Bukowego, przy drodze kierującej do kościoła pw. Czternastu Świętych Wspomożycieli, w południowym fragmencie oddziału leśnego 500f. Pień zdrowy jednak lekko pochylony z powodu ulokowania na skarpie. Korona zdrowa, znajdująca się wysoko ponad wierzchołkami rosnących w pobliżu buków, które skutecznie przesłaniają modrzew.
Wrażenia osobiste: Umiarkowane. Drzewa na terenie miasta są w większości dobrze wyeksponowane oraz oznaczone stosownymi tabliczkami umożliwiającymi identyfikację. Ze względu na niewielki obszar wszystkie pomniki można zwiedzić na piechotę w ciągu jednego dnia. W mieście drzemie niewykorzystany potencjał jak to ma się w przypadku niemal każdej gminy i miasta a mianowicie ilość drzew o wymiarach pomnikowych jest znacznie większa. Szczególnie dzięki istnieniu Lasu Bukowego, gdzie rośnie ogromna liczba dorodnych buków zagrożonych wycięciem w ramach gospodarki leśnej. Jedyny pomnikowy buk z tego lasu uległ powaleniu przez burzę kilka lat temu. Poza tym w mieście rośnie kilka dorodnych lip w Piekielnym Wąwozie czy na terenie parku miejskiego także wartych objęcia ochroną. Całość pozostawia pewien niedosyt. Choć sama gmina Trzebnica należy do gmin z ogromną liczą pomników przyrody, to w samym gminnym mieście liczba ta jest stosunkowo skromna.
Informacje praktyczne:
- bardzo dobry dojazd, miasto leży przy krajowej drodze S5, dodatkowo prawie wszystkie pomniki rosną w bliskim sąsiedztwie dróg i parkingów co umożliwia bardzo łatwe i szybkie dostanie się do nich. Jedynie modrzew znajduje się w lesie, gdzie dotarcie jest możliwie tylko piechotą
- ze względu na niewielki obszar, zwiedzenie wszystkich pomników zajmie jeden dzień
- w bezpośrednim sąsiedztwie Trzebnicy występuje wiele miejscowości z kilkoma lub nawet kilkudziesięcioma pomnikami przyrody, m.in. Raszów (3 lipy, dąb czerwony, żywotnik), Malczyce (buki, kasztanowiec), Brochocin, Cerekwica i Jaszyce
- poza tym w granicach miasta ulokowany jest Las Bukowy a w obrębie gminy występuje seria cennych przyrodniczo miejsc oraz rezerwat przyrody Las Bukowy w Skarszynie
- najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna i jesień, kiedy to pomniki przyrody prezentują się najefektowniej
