Tojad dzióbaty

Tojad dzióbaty (Aconitum variegatum)

Jaskrowate (Ranunculaceae)

Okres kwitnienia: VII-IX

Gatunek europejski, którego areał występowania obejmuje głównie góry i wyżynne obszary Europy Środkowej oraz Wschodniej, od Wyżyn Południowopolskich, poprzez Masyw Czeski z Sudetami, pasmo Karpat aż po tereny środkowej Ukrainy i północnej Polski. Stanowiska notowane są częściowo także w Europie Zachodniej, na terenach przedgórza alpejskiego i Alp Wschodnich (na wschód od linii Jezioro Bodeńskie – Jezioro Maggiore), w górach Harzu, Szwarcwaldzie i Jurze Szwabskiej. Poza tym pojedyncze i izolowane populacje stwierdzono w Azji Mniejszej i na płw. Bałkańskim.

W Polsce jest to najpospolitszy tojad, którego stanowiska są rozprzestrzenione w wielu rejonach Polski, podczas gdy areał pozostałych gatunków ograniczony jest wyłącznie do pasma wyżyn i gór. Tojad dzióbaty został stwierdzony zarówno na południu (Sudety i ich przedgórze, Karpaty, Wyżyny Południowopolskie) ale także na północy w rejonach Kujaw, Pomorza Gdańskiego i Warmii. Chroniony w kilku parkach narodowych oraz leśnych rezerwatach przyrody, m.in. Dolina Kłodawy, Ostrzycki Las, Pióropusznikowy Jar, Segiet i Wysokie Skałki.

Na Dolnym Śląsku jest to gatunek stosunkowo rzadki, którego pierwotny areał obejmował Sudety Zachodnie i Środkowej a także Pogórze Zachodniosudeckie i Przedgórze Sudeckie z pojedynczymi stanowiskami w dolinie Odry na wysokości Wrocławia, Brzegu Dolnego i Wołowa. Obecnie na wielu obszarach nie został odnotowany a do znanych i potwierdzonych miejsc występowania należą Karkonosze, Góry Wałbrzyskie, Góry Kamienne, Rudawy Janowickie oraz pasma Ziemi Kłodzkiej (Góry i Pogórze Orlickie, Góry Bystrzyckie, Góry Stołowe, Masyw Śnieżnika). Chroniony w obu dolnośląskich parkach narodowych oraz nielicznych rezerwatach przyrody (Śnieżnik Kłodzki, Jaskinia Niedźwiedzia).

Gatunek o stosunkowo szerokim spektrum siedliskowym, preferujący głównie tereny okrajkowe pomiędzy lasem i łąką, a także ziołorośla, traworośla i zakrzaczenia. Występuje na podłożu wilgotnych lub umiarkowanie wilgotnych, żyznym, na glebie mineralno-próchniczej, zasobnej w humus, często z dużym udziałem rumoszu skalnego oraz na podłożu z ruchliwą, dobrze natlenioną wodą, w miejscach z obfitą i długo zalegającą pokrywą śnieżną. Tojad rośnie m.in. w górskich i podgórskich lasach bukowych, lasach świerkowych, mieszanych lasach iglasto-liściastych, przeważnie na mniej lub bardziej stromych stokach, gdzie panuje chłodny i wilgotny mikroklimat. Najczęściej preferuje wysokogórskie ziołorośla i traworośla składające się z okazałych bylin dwuliściennych i traw z klasy Betulo-Adenostyletea oraz zespołu parzydła i omiega górskiego (Arunco-Doronicetum austriaci).