Pomnik Przyrody Świerk „Maciek”

Maciek, takie właśnie imię nadano bardzo widowiskowemu drzewu, jednemu z najpotężniejszych ze swojego gatunku na terytorium województwa oraz kraju. Świerk ten jest mało znanym przedstawicielem swojego gatunku, który rozmiarami ustępuje tylko gigantom z Puszczy Białowieskiej na drugim końcu Polski. Maciek rośnie na stromym stoku w Rudawach Janowickich, gdzie dostojnie prezentuje swoje walory pośród brzozowego zagajnika. 

Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 1990

Powiat: Karkonoski (Jeleniogórski)

Gmina: Kowary

Nadleśnictwo: Śnieżka

Akt powołujący: Decyzja Nr 117/80 Urzędu Wojewódzkiego w Jeleniej Górze z dnia 31 grudnia 1980 r.

Dane lokalizacyjne: 50°48’39.1″N 15°51’22.8″E

Potężny świerk zlokalizowany jest na terenie Rudaw Janowickich w Sudetach Zachodnich, dokładniej w północnej części miasta Kowary, na końcu ulicy Świerkowej. Drzewo rośnie na wysokości 549 m n.p.m. przy granicy lasu na stromym stoku o nachyleniu ok. 40°, które stanowi południowe zbocze góry Średnica (622 m n.p.m.). Otoczenie drzewa obejmuje mieszany las regla dolnego (głównie brzozowo-świerkowy zagajnik) oraz podmokłe łąki użytkowane ekstensywnie. Samo dotarcie do świerka nie nastręcza większych problemów, jednak droga do niego nie jest w żaden sposób oznaczona mimo iż jest to jeden z największych świerków w Polsce! U podstawy drzewa zamontowano tablicę informacyjną zawierającą krótką charakterystykę pomnika oraz ciekawostki ogólne dla drzew świerkowych.

Okaz cechuje bardzo potężna budowa. Obwód pnia liczy obecnie 445 cm (wg pomiarów DZPK), 443 cm (wg blogu P. Lenarta) lub 416 cm wg strony Rejestr Polskich Drzew (link). Obecnie najprawdopodobniejszy obwód oscyluje wokół tych wyższych wartości. Wysokość drzewa wynosi około 38 m, co czyni go także jednym z najwyższych pomnikowych świerków, choć daleko mu do rekordowych świerków z Puszczy Białowieskiej osiągających ponad 50 m wysokości. Wiek szacowany jest na 230-250 lat, gdzie przeciętny okres życia świerków wynosi „zaledwie” 150-200 lat. Kowarski świerk charakteryzuje się dobrym zdrowiem, na potężnym pniu widoczne są niewielkie blizny i zgrubienia oraz wycieki żywicy, jednak żadne z powyższych nie stanowi poważniejszego zagrożenia dla ogólnej kondycji. Cechą najbardziej rzucającą się w oczy jest gęsta sieć gałęzi, które rozpoczynają się nisko nad ziemią. Drzewo nie poszło „w pień” jak to jest w przypadku większości świerków, głównie dzięki ulokowaniu na skraju lasu oraz stałemu dostępowi do wód ze źródliska nawet w okresie większej suszy. Ze względu na swoje wybitne walory przyrodnicze “Maciek” został laureatem konkursu na najgrubsze drzewo Lasów Państwowych (w obrębie swojego gatunku) w roku 2012.

Czy Maciek bije rekordy? Tak i nie, wszystko zależnie od dostępnych źródeł. Świerk z Kowar jest najgrubszym drzewem w swoim gatunku na terenach będących w zarządzie Lasów Państwowych, co do tego nie ma wątpliwości. W sprawie pozostałych rekordów sprawa jest zagmatwana ze względu na niejednoznaczne dane. Prawdopodobnie jest to obecnie najgrubszy pomnikowy świerk w Polsce albowiem nie udało nam się odnaleźć informacji o grubszych świerkach objętych ochroną pomnikową. Jednak nie jest to najgrubszy świerk w Polsce. W Puszczy Białowieskiej znajdują się znacznie potężniejsze giganty. Rosną one w Białowieskim Parku Narodowym, który jest poza zarządem Lasów Państwowych, z tego względu nie było potrzeby obejmować ich dodatkową ochroną w formie pomnika przyrody. Wg dostępnych danych najpotężniejszy świerk z parku liczy sobie 487 cm obwodu, inne okazy liczą 430-460 cm. W przypadku innych świerków do rekordowych należał okaz ze Strzelców Opolskich (413 cm), drzewo jednak prawdopodobnie już nie istnieje albowiem nie można znaleźć żadnych aktualnych informacji o nim. W Sudetach rośnie kilka potężnych świerków, m.in. w stosunkowo niedalekim od Kowar parku w Staniszowie rośnie pomnikowy świerk o obwodzie 386 cm. W województwie do najgrubszych świerków można zaliczyć okazy z następujących lokalizacji: Drołtowice (gm.Syców) o obwodzie 328 cm, Szklarska Poręba o obwodzie 340 cm, Leszczyna (gm.Złotoryja) o obwodzie 340 cm i rezerwat przyrody Nad Groblą (gm.Paszowice) o obwodzie 320 cm. W przypadku dolnośląskich świerków nie będących pomnikami przyrody statystyka w większości milczy. W miejscowości Sokołowiec (gm. Mieroszów) rosną dwa świerki o obwodach 300 cm proponowane do objęcia ochroną. Jak więc widać, świerk Maciek jest prawdziwym świerkowym rekordzistą na Dolnym Śląsku.

Informacje praktyczne:

• umiarkowanie dobry dojazd, uliczki w północnej części miasta są wąskie, często jednokierunkowe, bardzo kręte i w większości poprowadzone na stromych zboczach. Z tego powodu pozostawienie samochodu nastręcza pewnych trudności, jednak jest tu kilka szerszych fragmentów umożliwiających zaparkowanie
• świerk rośnie na końcu ulicy, wokół podmokłego terenu. Zrobienie zdjęcia obejmującego całe drzewo może skończyć się przemoczeniem obuwia. Należy mieć to na uwadze
• w bezpośredniej okolicy nie znajdują się inne pomniki przyrody. Najbliższe to dęby w miejscowości Bukowiec, jodła na kowarskim osiedlu Podgórze, dwa świerki na terenach pałacowych w Staniszowie, gruba buków i klon w Czarnowie oraz pomnik przyrody nieożywionej w Miłkowie
• w okolicy nie ma terenów chronionych jak rezerwaty przyrody lub użytki ekologiczne (Rudawy Janowickie oraz Kotlina Jeleniogórska są ich pozbawione). Do cennych przyrodniczo miejsc w okolicy nalży: Karkonoski Park Narodowy, góra Witosza, Sokolik, Skalniak, Stawy Karpnickie i Źródła Pijawnika
• najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiecznie zielony świerk najlepiej prezentuje się, gdy otaczające go drzewa nie są zielone a więc w okresie zima-przedwiośnie oraz późną jesienią