Las Prusicki

2 listopada 2019 Wyłączono przez admin

Na terenie Pogórza Kaczawskiego istnieje kilkanaście kompleksów leśnych. Jednym z nich jest mało znany Prusicki Las, który leży po sąsiedzku z dobrze znanym skansenem hutniczym. Jest to miejsce porośnięte rozległymi lasami dębowymi i bukowymi, cenne ze względu na siedliska leśne, ostoję zwierzyny a także bardzo liczne pomniki przyrody.

Typ: brak

Data utworzenia: –

Powierzchnia: ok. 150 ha

Powiat: Jaworski, Złotoryjski

Gmina: Męcinka, Złotoryja

Nadleśnictwo: Złotoryja

Położenie: Obszar obejmuje kompleks leśny we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego na Pogórzu Zachodniosudeckim, rozpościerający się pomiędzy miejscowościami Wilków na zachodzie i Leszczyna na wschodzie. Sam teren nie ma zdefiniowanej powierzchni ani granic, dlatego na potrzeby artykułu przyjmuje się iż granicę Prusickiego Lasu wyznacza Średnia Góra (427 m n.p.m.) na południu, Prusicka Góra (402 m n.p.m.) na północy, dolina Prusickiego Potoku na wschodzie (od zbiornika wodnego i mostu, którą poprowadzona jest droga pożarowa nr 22 aż do zabudowań Leszczyny), natomiast na zachodzie granicę wyznacza koniec zadrzewień przy miejscowości Wilków-Osiedle. Całość obejmuje oddziały leśne 69-71, 76-78 i 88-89 nadleśnictwa Złotoryja.

Budowa: W większości obszar zbliżony jest budową do pozostałej części tzw. Pogórza Złotoryjskiego, będącego mikroregionem Pogórza Kaczawskiego. Podłoże gór i dolin na terenie Prusickiego Lasu zbudowane jest głównie ze skał metamorficznych sklasyfikowanych do metamorfiku kaczawskiego, głównie różnego rodzaju fyllitów, łupków, zieleńców i łupków zieleńcowych. Miejscami występują także dolnopermskie skały osadowe i wulkaniczne (czerwony spągowiec) piaskowce, zlepieńce, mułowce, porfiry i melafiry oraz ich tufy. Na północy obszaru a także poza omawianymi granicami w obrębie tzw. Cichego Szczęścia występują górnopermskie (cechsztyńskie) łupki i margle oraz wapienie i dolomity, głównie triasowe piaskowce, mułowce i wapienie a także górnokredowe piaskowce, margle, iłowce. Na tych skonsolidowanych skałach, głównie w dolinach potoków oraz w płaskich nieckach i na płaskich stokach zalegają piaski i żwiry trzeciorzędowe i czwartorzędowe oraz plejstoceńskie gliny zwałowe, a także czwartorzędowe gliny zboczowe.

Rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona, przy czym wyższe partie występują na zachodzie, gdzie mniej lub bardziej stromymi zboczami opadają w kierunku doliny Prusickiego Potoku. Szczególnie bogata rzeźba z dużymi stromiznami występuje na Prusickiej Górze, gdzie stwierdzono także duże powierzchnie tworów skalnych, głównie blokowiska i głazowiska u południowych i wschodnich podnóży. W miejscach tych występują odsłonięcia piaskowców zlepieńcowatych w obrębie kuesty, które pochodzą z górnej kredy. Na południowych stokach głazy piaskowcowe zsunęły się na obszar zbudowany z utworów triasowych. Miejsce to jest objęte w planie ochrony parku jako obszar projektowanego stanowiska dokumentacyjnego.

Roślinność: Umiarkowanie bogata. Prusicki Las stanowi rozległy obszar położony na urozmaiconej rzeźbie terenu, z tego powodu występują tutaj liczne ekosystemy leśne o charakterze naturalnym tworzącym mozaikę z obszarami monokultur leśnych. Największe powierzchniowo są płaty podgórskiej kwaśnej dąbrowy (Luzulo luzuloidis-Quercetum petraeae), której drzewostan buduje przede wszystkim dąb bezszypułkowy z domieszką brzozy brodawkowatej i sosny zwyczajnej. Zależnie od fragmentu drzewa charakteryzują normalnym wzrostem (drzewostany rosnące na płaskich fragmentach lub łagodnych stokach) po drzewa o skarlałym pokroju i nisko osadzonych koronach z silnie poskręcanymi konarami będącymi efektem ciężkich warunków środowiskowych, jakimi są strome lub skaliste stoki. Ze względu na intensywną gospodarkę leśną, kwaśne dąbrowy charakteryzują się silnymi przekształceniami oraz miejscami bardzo dużym udziałem drzew iglastych (świerk pospolity, modrzew europejski, sosna zwyczajna) a także buka pospolitego i jesionu wyniosłego. Udział świerka i sosny miejscami jest na tyle duży iż granica pomiędzy dąbrowami a borami jest w niektórych płatach ciężka do rozróżnienia. Podszyt leśny jest stosunkowo dobrze wykształcony choć ubogi gatunkowo, w którym występuje kruszyna pospolita, jarząb pospolity, jeżyna bezkolcowa, głóg jednoszyjkowy oraz młode drzewka świerkowe, dębowe i sosnowe. Warstwa runa leśnego cechuje się ubogim składem, co jest charakterystyczne dla kwaśnej dąbrowy, w której dominują płaty borówki czarnej i konwalii majowej a także pojedyncze kępy pszeńca gajowego, dziurawca zwyczajnego, jastrzębca sabaudzkiego, jastrzębca leśnego, orlicy pospolitej, poziomki pospolitej i zawilca gajowego. W siedlisku kwaśnej dąbrowy notuje się także duże populacje bluszczu pospolitego, który licznie wspina się i oplata drzewa w południowej części, gdzie kilkadziesiąt najdorodniejszych okazów objęto ochroną jako pomniki przyrody.

W północnej części stwierdzono płaty kwaśnej buczyny górskiej (Luzulo luzuloidis-Fagetum sylvaticae) z dominującym w drzewostanie bukiem pospolitym, który licznie występuje także w warstwie podszytu. W miejscu tym rosną liczne dorodne okazy o wymiarach pomnikowych, szczególnie wokół bezimiennego wąwozu, gdzie 10 okazów objęto ochroną jako pomniki przyrody. Runo leśne składa się głównie z mchów, paproci i kęp konwalijki dwulistnej, sałatnika leśnego, szczawika zajęczego, trzcinnika leśnego, zawilca gajowego, wiechliny gajowej i kosmatki gajowej, gatunku typowego dla siedliska. W runie występuje także wiele gatunków mchów, głównie z rodzajów rokietnik, widłoząb, widłoząbek, złotowłos i żurawiec. Miejscami buczyna wykazuje cechy żyznej buczyny o bogatym runie leśnym, w którym stwierdzono takie gatunki jak przytulia wonna, kopytnik pospolity i żywiec cebulkowy. Na terenach kwaśnych buczyn oraz obszarów nasadzeń borów iglastych stwierdzono kilka gatunków mszaków rzadkich lub objętych ochroną, m.in. bielistka siwa, brodawkowiec czysty, fałdownik nastroszony, rokietnik pospolity, widłoząb kędzierzawy i widłoząb miotłowy.

Ostatnim istotnym siedliskiem leśnym jest grąd środkowoeuropejski (Galio-Carpinetum), który porasta zbocza i dolinki w północnej oraz wschodniej części Prusickiego Lasu. Samo siedlisko cechuje się wysokim poziomem naturalności. Drzewostan budują w większości gatunki liściaste, głównie lipa drobnolistna, grab pospolity i dąb szypułkowy z udziałem buka pospolitego i wiązu górskiego oraz pojedynczymi okazami świerka i modrzewia będącego efektem dawnych nasadzeń. Warstwa podszytu jest umiarkowanie rozwinięta, gdzie dominuje czeremcha zwyczajna i leszczyna a także młode okazy wcześniej wymienionych gatunków drzew. Runo leśne należy do stosunkowo bogatych, gdzie stwierdzono takie gatunki jak czosnek zielonawy, czworolist pospolity, czyściec leśny, dąbrówka rozłogowa, gajowiec żółty, groszek wiosenny, gwiazdnica pospolita, jasnota biała, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kuklik zwisły, kupkówka Aschersona, miodunka ćma, mozga trzcinowata, piżmaczek wiosenny, podagrycznik pospolity, pokrzywa zwyczajna, śnieżyczka przebiśnieg, świerząbek gajowy, szczawik gajowy, ziarnopłon wiosenny i złoć mała.

Fauna: Obszar Lasu Prusickiego obejmuje duży teren leśny, które stanowi fragment rozległego kompleksu rozpościerającego się na całą północną i zachodnią część parku krajobrazowego oraz daleko poza jego granice. Z tego powodu w lesie występuje bardzo bogata fauna dużych ssaków jak jelenie, sarny, dziki, borsuki, listy i inne drobne gatunki (jeże, ryjówki wiewiórki) oraz nietoperze (nocek Bechsteina, nocek duży i nocek rudy). Mimo dużych kompleksów leśnych ornitofauna nie została dobrze zinwentaryzowana. W Prusickim Lesie stwierdzono stanowiska żerowania i gniazdowania kilku gatunków chronionych ptaków jak dzięcioł czarny, dzięcioł średni, jastrząb, muchołówka mała, pliszka górska i pokląskwa. W bezpośrednim sąsiedztwie lasu występuje użytek ekologiczny Lena stanowiący miejsce rozrodu dla okolicznych płazów, takich jak rzekotka drzewna, ropucha szara, ropucha paskówka, traszka górska i traszka grzebieniasta. Dodatkowo w wodach Prusickiego Potoku stwierdzono także miejsce rozrodu salamandry plamistej. Dla wszystkich tych gatunków płazów Prusicki Las stanowi miejsce żerowania oraz bytowania poza okresem rozrodu.

Inne: Prusicki Las znajduje w mało popularnym fragmencie parku, gdzie po sąsiedzku znajdują się obszary dawnego górnictwa stanowiące główną atrakcję regionu. To właśnie tam podąża większość osób odwiedzających Leszczynę, przez co okoliczne lasy są częściowo pomijane. Mimo wszystko występuje tutaj niewielkie zaplecze turystyczne w postaci szlaków:

zielony szlak obejmujący las od północnej strony, który wiedzie ze Złotoryi i dalej poprzez Wilków, Prusicki Las, Leszczynę aż do Prusic i Rokitnicy. W jego sąsiedztwie znajdują się 2 pomnikowe buki, grupa 10 buków a także kilka pomników poza opisywanym obszarem (aleja modrzewiowa, grupa świerków, buk, Ciche Szczęście)
czarny szlak łącznikowy, wyznaczający południową granicę lasu, który łączy Wilków i Kondratów. W jego sąsiedztwie znajduje się grupa pomnikowych drzew porośniętych bluszczem, klon, świerk a także kilka innych pomników poza opisywanym obszarem (kolejna grupa drzew porośniętych bluszczem, szpalery daglezji, nieczynny kamieniołom)
ścieżka przyrodniczo-kulturowa „Żelazny Krzyż”. Jest to ścieżka zlokalizowana na terenie Leśnictwa Wilków, w większości poza omawianym obszarem (północna część ścieżki stanowi granicę). Szlak został poprowadzony na wzniesienie, gdzie znajduje się Żelazny Krzyż. Następnie wiedzie leśnymi ścieżkami i oprowadza po malowniczych zakątkach wilkowskiego lasu. Całość obejmuje 12 tablic z informacjami o tutejszej okolicy, florze, fanie, strukturze lasu i jego przemijaniu

Pomniki Przyrody: Jednym z najbardziej charakterystycznych cech Prusickiego Lasu jest nagromadzenie pomnikowych drzew. Jest to jedno z 4 większych nagromadzeń w obrębie parku krajobrazowego, gdzie znajduje się 8 pomników obejmujących około 60 drzew. Całość dokładnie została opisana w osobnym artykule: Pomniki Przyrody na Pogórzu Kaczawskim – Leszczyna. W obrębie Lasu rosną:

Buk pospolity (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 380 cm i wysokości około 26 m. Drzewo ulokowane jest w oddziale leśnym 69c nadleśnictwa.
Buk pospolity (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 280 cm i wysokości około 30 m. Drzewo ulokowane jest w oddziale leśnym 77a nadleśnictwa.
Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia ok. 380 cm i wysokości około 24 m. Drzewo ulokowane jest w oddziale leśnym 77c nadleśnictwa.
Grupa 10 drzew buk pospolity (Fagus sylvatica) o obwodach pni w granicach 120-265 cm i wysokościach około 22-26 m. Drzewa ulokowane są w oddziale leśnym 69c nadleśnictwa.
Klon jawor o obwodzie pnia 330 cm i wysokości około 21 m. Drzewo ulokowane jest oddziale leśnym 63z, w bezpośredniej bliskości zbiornika wodnego, po jego zachodniej stronie.
Świerk pospolity (Picea abies) o obwodzie pnia 280 cm i wysokości około 34 m. Drzewo ulokowane jest w oddziale leśnym 63h na zachód od zbiornika wodnego
Grupa 33 (45) drzew porośniętych bluszczem. Pomnik składa się z trzech zgrupowań drzew, ulokowanych w oddziałach leśnych 71 a-d oraz 77 f-g nadleśnictwa Złotoryja, z czego największa grupa znajduje się najbardziej na północy.

Zagrożenia: Stosunkowo duże. Omawiany tu kompleks leśny leży wprawdzie na obszarze parku krajobrazowego oraz na obszarze sieci Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie, jednak rzeczywistość jasno pokazuje iż żadna z tych form nie chroni przyrody. Drzewostany w Lesie Prusickim charakteryzują się dużą ingerencją ze strony gospodarki leśnej, gdzie wiele obszarów przekształcono w monokultury świerkowe lub sosnowe. W innych miejscach udział świerka lub dębu czerwonego (gatunek obcego pochodzenia) w siedliskach kwaśnej dąbrowy jest bardzo wysoki. Tereny nie są chronione w ramach rezerwatu przyrody lub użytku ekologicznego co powoduje, iż na całym terytorium prace leśne prowadzone są praktycznie bez żadnych ograniczeń. Efektem tego są nie tylko zniekształcone lub zniszczone siedliska ale notuje się także bardzo młody wiek drzewostanów, zbyt małą ilość pozostawianego martwego drewna czy znaczące przerzedzenia zwartych drzewostanów powodując zbytnie doświetlenie runa leśnego i wnikanie gatunków ruderalnych, porębowych i segetalnych. W lasach licznie występują gatunki obce lub inwazyjne jak dąb czerwony, czeremcha amerykańska, nawłoć kanadyjska czy niecierpek drobnokwiatowy, które wypierają rodzimą florę. Obecnie nie istnieją żadne plany lub propozycje na stworzenie w wybranych miejscach Lasu Prusickiego form zapewniających odpowiednią ochronę siedlisk. Jedyną formą ochrony jest seria pomników przyrody, które jednak chronią tylko pojedyncze drzewa, nie zaś całe powierzchnie cennych przyrodniczo fragmentów lasu.

Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Jest to bardzo rozległy kompleks, na którym o dziwo ustanowiono całkiem sporą ilość pomników przyrody, niestety większość drzew nie miała tabliczek, co sprawiało problemy z identyfikacją. Sam las charakteryzował się dużymi skrajnościami. Występowały tu płaty o całkiem dobrze zachowanej strukturze z cechami naturalnych lasów i dużym bogactwem gatunkowym. Jednak w dużej mierze przeważają typowe lasy gospodarcze o zniekształconym układzie, składającym się na rozległe monokultury świerkowe lub sosnowe, gdzie miejscami widać ślady dawnych siedlisk (pojedyncze drzewa dębowe i bukowe, warstwa podrostu typowa gatunkowo dla lasów liściastych etc.). Szczególnie dobrze zachowane lasy oraz tereny o wysokich walorach krajobrazowych znajdują się w północnej i zachodniej części, m.in. na stokach Prusickiej Góry oraz w bezimiennym wąwozie wokół którego rosną pomnikowe buki. W większości są to miejsca ulokowane poza szlakiem ale w stosunkowo bliskiej odległości (5-8 minut spacerem przez las). Jest to miejsce bogate także w liczną mykoflorę, w tym gatunki rzadkie (purchawka jeżowata, podgrzybek aksamitny, piestrzenica kędzierzawa, buławniczka sitowata, drobnoporek sproszkowatny i okratek australijski) oraz pospolite gatunki jadalne (maślaki, podgrzybki, borowiki).

Informacje praktyczne:

stosunkowo dobry dojazd, szczególnie od strony Wilkowa, gdzie można podjechać niemal pod sam las. W przypadku Leszczyny auto należy pozostawić, gdzieś w samej miejscowości (np. na południu koło zabytkowego folwarku, gdzie wiedzie czerwony szlak lub koło pętli autobusowej, gdzie zaczyna się zielony szlak)
jest to teren stosunkowo łatwy do zwiedzania, zwłaszcza jeśli poruszamy się po szlakach. W większości obejmuje on łagodne stoki, które tylko w zachodniej części są bardziej strome
większość pomników znajduje się przy szlaku lub w niedalekiej odległości, jednak brak tabliczek na sporej części z nich znacznie utrudnia identyfikacje
w bezpośredniej bliskości ulokowany jest użytek ekologiczny Lena chroniący podmokłe tereny będące miejscem rozrodu i żerowania bogatej fauny płazów (ropuchy, rzekotki, traszki). Do obiektu nie prowadzą szlaki ani nawet wydeptane ścieżki. Jest to teren całkowicie zarośnięty i ciężki do zwiedzania. Poza tym w bliskim sąsiedztwie znajduje się Dolina Prusickiego Potoku z tamtejszym zgrupowaniem pomników przyrody (obręb Stanisławów) oraz pomniki przy skansenie hutniczym.
w odległości kilku kilometrów ulokowane są inne pomniki przyrody gminy Złotoryja (Jaskinie Piaskowcowe, Krucze Skały) oraz rezerwat przyrody Wilcza Góra
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: kwiecień (wczesnowiosenne geofity), maj (wiosenne geofity), jesień (grzyby, przebarwiające się liście)