Łąki koło Raszowa
13 czerwca 2021Jest to mało znany fragment na południowo-wschodnim skraju parku krajobrazowego, wciśnięty pomiędzy rozległe kompleksy leśne. Obiekt od wielu lat proponowany jest do objęcia ochroną jako rezerwat przyrody chroniący bardzo liczne stanowiska gatunków rzadkich i chronionych, w tym ostatnie znane populacje kruszczyka i dziewięciornika w obrębie parku. Łąki stanowią nieznaną oazę bioróżnorodności daleko poza szlakami, dzięki czemu można tu odnaleźć spokój i niezliczone łąki pełne kwiatów.
Typ ochrony: Natura 2000 (częściowo)
Data utworzenia: x
Powierzchnia: 14 ha
Powiat: Kamiennogórski
Gmina: Kamienna Góra
Nadleśnictwo: Kamienna Góra
Położenie: Obszar położony jest w południowo-wschodniej części Rudaw Janowickich na przygranicznych terenach Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Dokładniej są to kompleksy łąk rozpościerające się w niewielkiej dolince wciśniętej pomiędzy góry Szubieniczna (704 m n.p.m) od południa, Czubata (705 m n.p.m.) od zachodu oraz Wielka Kopa (871 m n.p.m.) od północy. Od wschodu występują niskie, bezimienne wzgórza oraz zabudowania wsi Raszów. Całość tworzy niewielką dolinkę wciśniętą pomiędzy wcześniej wymienione góry, która opada stopniowo w kierunku południowo-wschodnim. We wschodniej części występują dwa niewielkie wzniesienia o podłużnym kształcie i łagodnych stokach. Przez środkową części dolinki biegnie bezimienny potok stanowiący prawobrzeżny dopływ cieku Bystrek.
Roślinność: Jest to wybitnie bogaty florystycznie obszar zbiorowisk łąkowych, torfowiskowych oraz szuwarowych, wśród których najbardziej cenne są siedliska niskoturzycowych młak z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae (określane w systemie Natura 2000 jako górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk). Obejmują one zbiorowiska roślinności bagiennej i torfowiskowej bogatej w mszaki oraz liczne turzyce. Całość tworzy mozaikę z innymi siedliskami występując w strefie wysiękowej bezimiennego potoku w wyższych położeniach na granicy z lasem. Część roślinności torfowiskowej rośnie także dalej wzdłuż koryta niewielkiego cieku. Zbiorowisko bogate jest w gatunki charakterystyczne dla młak jak liczna populacja wełnianki wąskolistnej tworząca liczne kępy w towarzystwie turzycy Davalla a także innych roślin, m.in. bobrek trójlistkowy, fiołek błotny, kozłek dwupienny, siedmiopalecznik błotny, turzyca gwiazdkowata, turzyca pospolita, turzyca prosowata i turzyca żółta. W siedlisku występuje kilka rzadkich gatunków jak dziewięciornik błotny, gółka długoostrogowa, świbka błotna i kruszczyk błotny.
W niższych położeniach oraz w miejscach o wilgotniejszym podłożu występują łąki rdestowo-ostrożeniowe (Cirsio-Polygonetum) z charakterystycznym dla tego typu ekosystemu ostrożeniem łąkowym i rdestem wężownikiem. Łąki wykształcają się na glebach bagiennych, torfowiskowych oraz mineralnych i należą do najbardziej widowiskowych w obrębie Raszowa, gdzie rozkwitają największe ilości roślin kwiatowych. Na wilgotnych terenach możemy wyróżnić liczne gatunki turzyc i sitów, wśród których kwitną liczne rdesty, starce, pępawy i inne gatunki ostrożenia. Siedlisko obfituje w wiele rzadkich lub chronionych roślin, wśród których można wyróżnić kukułkę szerokolistną, listerę jajowatą, pierwiosnka wyniosłego, tojeść gajowa i rutewkę orlikolistną. Płaty o największej bioróżnorodności powstają w miejscach bez zintensyfikowanej gospodarki łąkowej, gdzie łąki są użytkowane właściwie a uwilgotnienie jest wysokie. W przypadku zaniechania regularnego koszenia, łąki przechodzą w ziołorośla wiązówkowe ze związku Filipendulion. W większej odległości wysięków i na suchszych glebach wykształcają się różnego rodzaju zbiorowiska łąkowe żyznych łąk kośnych wilgotnych trwale lub okresowo, które są półnaturalnymi siedliskami pochodzenia antropogenicznego wykształcającymi się na eutroficznych, niezabagnionych glebach mineralnych oraz podsuszonych madach.
Dominującym pod względem powierzchni siedliskiem występującym na użytku są rozległe łąki grądowe dwu- i wielokośne określane także jako niżowe łąki świeże użytkowane ekstensywnie lub łąki rajgrasowe (Arrhenatherion elatioris). Obejmują one ponad 65-75% powierzchni omawianej dolinki. Część płatów jest regularnie wykaszana w odpowiednich dla tego siedliska terminach. Dominującymi gatunkami w typowych łąkach świeżych są trawy (rajgras wyniosły, kupkówka pospolita, konietlica łąkowa, stokłosa miękka, tymotka łąkowa), którym towarzyszą liczne byliny i rośliny jednoroczne takie jak bodziszek łąkowy, brodawnik zwyczajny, chaber łąkowy, cieciorka pstra, jaskier ostry, jastrun właściwy, koniczyna łąkowa, kozibrody, przytulia pospolita, skalnica ziarenkowata, świerzbnica polna i szczaw rozpierzchły. Znaczna część płatów powstała w wyniku przeprowadzenia melioracji osuszających wilgotne siedliska, które zachowały się już głównie tylko wzdłuż cieków i wysięków. Z tego względu spotyka się tu często mozaikę siedlisk wilgotnych i świeżych. W granicach kośnych łąk świeżych na użytku ekologicznym znajdują się liczne powierzchnie wilgotniejsze, nawiązujące składem roślinnym i charakterystyką do siedlisk łąk zmiennowilgotnych, turzycowisk, a w miejscach najwilgotniejszych do ziołorośli. W niektórych wilgotnych fragmentach wytworzyły się tzw. łąki wiązówkowe z zespołu wiązówki i bodziszka błotnego (Filipendulo-Geranietum palustris). Stanowią one półnaturalne zbiorowiska ziołorośli porastających brzegi cieków wodnych na podmokłych, torfiastych lub mułowych glebach charakteryzujące się bardzo bogatym wystąpieniem wiązówki błotnej oraz innych gatunków jak dziurawiec skrzydełkowaty, krwawnica pospolita, kozłek lekarski, tojeść bukietowa i przetacznik długolistny.
Na wyższych położeniach we wschodniej części wykształciły się płaty muraw bliźniczkowych (Nardo-Callunetea) porastające bezimienne wzgórza na suchej i świeżej glebie brunatnej kwaśnej, miejscami o silnie kamienistym podłożu. Skład muraw jest stosunkowo ubogi co jest jednocześnie cechą dość naturalną. Zróżnicowanie, zależne jest od warunków klimatycznych, poziomu wód gruntowych oraz lokalnych warunków klimatycznych. Jednak bez względu na miejsce występowania ich wspólną cechą jest dominacja zwartych kęp bliźniczki psiej trawki. Jest to niska (średnio ok. 30 cm) trawa, tworząca zwartą roślinności o charakterystycznym zabarwieniu, które zależnie od pory roku ma zabarwienie od żółtozielonego po płowobrązowe. Na murawach odnotowano gatunki rzadkie: kukułka bzowa i dziewięćsił bezłodygowy. Warto także wspomnieć populację rojownika pospolitego, który zasiedla niewielkie wychodnie skalne występujące pośród muraw bliźniczkowych w zachodniej części.
Do ciekawszych gatunków roślin spotykanych koło Raszowa należy:
- Dziewięciornik błotny (Parnassia palustris), niewielka bylina o charakterystycznych białych kwiatach rosnąca w bagiennych i wybitnie wilgotnych fragmentach łąk. W Sudetach jest to gatunek stosunkowo rzadki a łąki pod Raszowem są obecnie jedynym znanym stanowiskiem w obrębie parku krajobrazowego.
- Gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea), jeden z częstszych gatunków storczyka w obrębie Rudaw Janowickich, który występuje w nawapiennych fragmentach łąk i muraw. W obrębie Raszowa występuje wymierająca populacja w obrębie wilgotnych łąk.
- Kozłek dwupienny (Valeriana dioica), średnio pospolity gatunek wieloletniej rośliny dwupiennej występującej na wilgotnych łąkach oraz w obrębie niskoturzycowych młak. Na terenie Raszowa występuje stosunkowo liczna populacja.
- Kruszczyk błotny (Epipactis palustris), rzadki i wymierający gatunek storczyka. Dawniej w obrębie parku krajobrazowego notowany na dwóch stanowiskach, obecnie łąki w Raszowie są jego ostatnich znanym miejscem występowania. Rośnie w wilgotnych, bagiennych fragmentach wysiękowych, gdzie populacja wynosi przeważnie kilkadziesiąt pędów.
- Kukułka bzowa (Dactylorhiza sambucina), kolejny rzadki gatunek storczyka notowany, który rośnie na niskich i ubogich murawach bliźniczkowych. Populacja w Raszowie należy do jednych z większych i bogatszych w obrębie Sudetów.
- Świbka błotna (Triglochin palustris), niewielka bylina o pełzającym kłączu, która występuje w wilgotnych fragmentach łąk. Ze względu na swój niepozorny wygląd jest często niezauważana i przeoczana.
- Turzyca Davalla (Carex davalliana), rzadki i objęty ochroną gatunek turzycy, bardzo charakterystyczny dla niskoturzycowych młak alkaicznych występujących w obrębie łąk tylko w postaci niewielkich płatów.
Inne: Obszar nie posiada zagospodarowania turystycznego oraz jest ulokowany poza bliskością jakichkolwiek pieszych szlaków turystycznych lub ścieżek przyrodniczych.
Zagrożenia: Stosunkowo duże. Tereny w większości stanowią grunty prywatne oraz grunty nadleśnictwa Kamienna Góra. Brak jakiejkolwiek istniejącej formy ochrony grozi niewłaściwym użytkowaniem obszarów łąkowych, którego skutki są obecnie coraz bardziej odczuwalne. Pierwotnie był to obszar wybitnie podmokły z licznymi źródliskami wokół których rozpościerały się młaki, torfowiska i wilgotne zbiorowiska łąkowe. W latach 90. ubiegłego wieku rozpoczęto intensywne prace melioracyjne, które w sposób znaczący przekształciły tutejszy krajobraz. Tereny w zachodniej i południowej części poprzecinane są całą siecią rowów melioracyjnych, w większości drożnych, które stopniowo obniżają poziom wód gruntowych oraz zapobiegają wiosennym zastojom wody. Całość powoduje niekorzystne zmiany w siedliskach oraz zmiany gatunkowe flory. Tereny młak i łąk trzęślicowych ulegają stopniowemu wycofaniu lub całkowitemu zanikowi na rzecz łąk użytkowanych ekstensywnie oraz porostowi drzew. Obecnie większość gatunków torfowiskowych i błotnych skupia się w wąskim pasie jedynego aktywnego cieku wodnego oraz w jego obszarze źródliskowym w północnej części przy granicy z lasem. Na części wilgotnych zbiorowisk wkraczają drzewa i krzewy oraz ekspansywne gatunki rodzime (m.in. trzcina pospolita), głównie z powodu zmiany użytkowania terenów łąkowych i zaniedbań związanych z wykaszaniem runi. Ze względu na wysoką bioróżnorodność obiekt proponowany był do objęcia ochroną jako rezerwat przyrody, obecnie stanowi fragment obszaru Natura 2000 Rudawy Janowickie.
Wrażenia osobiste: Umiarkowanie pozytywne. Łąki rozpościerają się na długości około 800-850 m licząc w najszerszym miejscu od linii drzew po granicę parku krajobrazowego. Tworzą rozległą mozaikę siedlisk łąkowo-błotnych poprzedzielanych zarastającymi dróżkami wzdłuż których występują szpalery drzew, krzewów i drzewek owocowych. Całość na pierwszy rzut oka tworzy wyjątkowo sielankowy charakter na wpół dzikich łąk, gdzieś w niemal całkowicie zapomnianej części Rudaw Janowickich. Nic bardziej mylnego. Łąki Raszowskie są jednym z tysięcy przykładów negatywnego wpływu gospodarki rolnej na środowisko naturalne. W Polsce za jeden z głównych celów życiowych postawiono zorganizowanie gęstej sieci rowów melioracyjnych na każdym istniejącym skrawku ziemi. Obsesja ta nie ominęła Raszowa, gdzie większość obszaru zmeliorowano i osuszono pozostawiając tylko wąskie fragmenty przy ciekach wodnych oraz przy granicy lasu. Nie wiadomo ile dokładnie roślin wymarło na tym terenie w skutek osuszania albowiem brakuje starych prac przyrodniczych opisujących tutejsze łąki. Obecnie większość obszaru stanowią łąki kośne ubogie w gatunki rzadkie lub chronione. Sam teren jest jakby zapomniany. Mimo wysokich walorów krajobrazowych nie prowadzą tędy żadne szlaki a drogi ograniczone są do wąskich śródpolnych ścieżek.
Informacje praktyczne:
- stosunkowo dobry dojazd, choć łąki znajdują się na uboczu to prowadzi do nich lokalna droga asfaltowa droga ze wsi Raszów, która dopiero na końcu zabudowań przechodzi w polną drogę
- teren nie ma zagospodarowania turystycznego z tego powodu na większości obszaru trzeba poruszać się bezpośrednio po łąkach. Mimo melioracji wiele fragmentów jest podmokłych lub zabagnionych, szczególnie po obfitych opadach deszczu. Z tego względu zaleca się uważanie wybierać trasę oraz mieć odpowiednie obuwie
- w bezpośrednim sąsiedztwie brakuje obszarów chronionych w formie rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych (Rudawy Janowickie są ich całkowicie pozbawione). W Kamiennej Górze oraz sąsiednich miejscowościach rośnie wiele pomników przyrody, w tym potężny jesion wyniosły w Pisarzowicach o obwodzie 592 cm. Dawniej w Raszowie rósł potężny pomnikowy buk (obwód 576 cm), jednak w 1 dekadzie obecnego wieku drzewo uległo zniszczeniu
- w obszarze południowych Rudaw Janowickich występuje kilka cennych przyrodniczo terenów jak Kolorowe Jeziorka, gołoborza na Skalniku, łąki wokół Rędzin i Czarnowa a także dolina Bobru
- najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: maj (kukułki, pełniki), lato (kruszczyki, dziewięciornik, rutewka, wełnianki)
