Storczykowe Wzgórze

25 listopada 2017 Wyłączono przez admin

Niewielkie i niepozorne wzgórze skrywające w sobie duże bogactwo przyrodnicze. Tak w skrócie można powiedzieć o Storczykowym Wzgórzu, które jest jedną z głównych okolicznych atrakcji. Stanowi ono przystanek na ścieżce przyrodniczej Trzech Wąwozów, gdzie możemy podziwiać liczne rzadkie i chronione rośliny, w tym storczyki od których wzgórze wzięło swoją nazwę.

Typ ochrony: brak, atrakcja turystyczna

Data utworzenia: brak

Powierzchnia: ok. 5 ha

Powiat: Jaworski

Gmina: Paszowice

Nadleśnictwo: Jawor

Położenie i Budowa

Wzgórze położone jest we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego w Sudetach Zachodnich, na terenie Parku Krajobrazowego „Chełmy”. Dokładniej na skrzyżowaniu dróg prowadzących z Siedmicy do Nowej Wsi Wielkiej. Część obszaru obejmuje oddział leśny 4d nadleśnictwa Jawor.

Miejsce obejmuje niewielkie, kopulaste wzgórze o wysokości 371 m n.p.m., które charakteryzują stosunkowo łagodne zbocza o bardzo małym kącie nachylenia. Są one bardziej strome od zachodu i południa a łagodniejsze od północy. Całość zbudowana jest z tych samych skał, z których zbudowane jest całe okoliczne pogórze, tj. składa się głównie z kompleksów skał zieleńcowych (zieleńców, łupków zieleńcowych, diabazów). Rumosz skalny jest luźno rozrzucony na całej powierzchni wzgórza.

Roślinność

Pomimo niewielkich rozmiarów na wzgórzu wyróżnia się duże bogactwo flory. Największe powierzchniowo jest siedlisko podgórskiej kwaśnej dąbrowy (Quercetea robori-petraeae) obejmujące zachodnie i południowe zbocza. Drzewostan jest zbudowany głównie z dębu szypułkowego. Ze względu na ubogie i kwaśne podłoże tutejsze okazy charakteryzują się skarlałym wzrostem, pnie proste o drobnej i rzadkiej koronie z powykręcanymi gałęziami. Warstwa podszytu prawie nie występuje z pojedynczymi okazami derenia świdwa, trzmieliny zwyczajnej oraz kęp jeżyn. W runie leśnym występują liczne trawy m.in. kostrzewa, kłosówka a także inne gatunki roślin jak jastrzębce, przetacznik leśny, zawilec gajowy, pierwiosnek lekarski, konwalia majowa i kokoryczka wielkokwiatowa.

Zachodnie i północne zbocza porastają liczne siedliska ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych (Rhamno-Prunetea) tworzących miejscami zwarte formacje krzewiaste. Są one formą pośrednią pomiędzy lasem a obszarami nieleśnymi jak łąki, murawy lub użytki rolne. Charakteryzują się umiarkowanie dużą bioróżnorodnością, jednak szczególnie bogatą w liczne gatunki krzewów, głównie głóg jednoszyjkowy, głóg dwuszyjkowy, róża dzika, dereń świdwa, trzmielina zwyczajna, szakłak pospolity, śliwa tarnina, jeżyny a także młodych drzew drzewek z gatunku klon polny, brzoza brodawkowata i dąb bezszypułkowy. Miejscami zarośla tworzą niewielkie zagajniki brzozowe, w runie których występuje rzadki i objęty ochroną buławnik mieczolistny. Warstwa zielna składa się głównie z pospolitych gatunków śródpolnych miedz obejmujących ciepłolubne zbiorowiska okrajkowe z klasy Trifolio-Geranietea sanguinei, które obejmują grupę światłolubnych roślin, głównie w postaci wąskich pasów na styku lasu lub krzewowisk, często z dużym udziałem zbiorowisk trawiastych.

Najważniejszym gatunkiem tego ekosystemu jest kukułka bzowa, mająca tutaj największą populację w obrębie parku. Ten rzadki i objęty ochroną gatunek występuje na wzgórzu o obu wariantach kolorystycznych, tj. różowym i bladożółtym. Populacja na chwilę obecną charakteryzuje się tendencją wzrostową oraz stopniowym poszerzaniem areału występowania na wzgórzu i okolicy, gdzie notowane są także na zboczach Biesówki, Lipskiej Góry i Żarnowca. Na tamtejszych stanowiska stwierdzono pojedyncze osobniki rozlokowane w dużych odległościach od siebie, podczas gdy na Storczykowym Wzgórzu istnieje duża populacja licząca ponad 50 osobników w kilku zgrupowaniach.

Fauna

Obszar jest zbyt mały by był ważną ostoją zwierząt zwłaszcza, że wokoło nie brakuje dużych kompleksów leśnych i rezerwatów, z tego też względu wzgórze jest miejscem tymczasowego przebywania większości gatunków aniżeli ich stałym miejscem przebywania. Można tutaj spotkać dziki, sarny, lisy oraz wiewiórki, myszy zaroślowe, ryjówki, jeże, krety, liczne ptaki a także stada muflonów, które zostały introdukowane na obszarze Sudetów w XIX wieku.

Nasłonecznione, południowe stoki wzgórza tworzą wyjątkowe siedliska dla organizmów ciepłolubnych (termofilnych). Jest to naturalna „wyspa ciepła”, którą charakteryzuje wyższa temperatura, dłuższy okres nasłonecznienia i szybsze nagrzewanie się podłoża w porównaniu z terenami sąsiednimi. Dzięki specyficznym warunkom mikroklimatycznym, południowe stoki zasiedlane są przez gatunki, które potrzebują wyższej temperatury do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania. Dotyczy to takich gatunków jak:

Gniewosz plamisty (Coronella austriaca), rzadki i chroniony w Polsce wąż, często mylony ze żmiją ze względu na brunatne ubarwienie i zygzakowaty wzór. Jest jednak zupełnie nieszkodliwy dla człowieka, nie posiada jadu ani zębów jadowych. Preferuje nasłonecznione, suche zbocza, gdzie poluje głównie na jaszczurki, które obezwładnia przez duszenie. Aktywny jest głównie o świcie i zmierzchu, kiedy temperatury nie są zbyt wysokie.
Żmija zygzakowata (Vipera berus), jedyny jadowity wąż występujący w Polsce, rozpoznawalny po charakterystycznym zygzakowatym wzorze na grzbiecie. Na południowych stokach pojawia się wcześniej po zimowej hibernacji niż na innych stanowiskach, korzystając z intensywnego nasłonecznienia. Jest gatunkiem termoregulującym swoją temperaturę ciała poprzez wygrzewanie się na słońcu, co ma szczególne znaczenie dla samic w okresie rozrodu, gdyż wyższa temperatura ciała przyspiesza rozwój młodych.
Padalec zwyczajny (Anguis fragilis), wbrew powszechnej opinii, nie jest wężem, lecz beznogą jaszczurką. Na ciepłych, południowych stokach znajduje idealne warunki do życia, polując na ślimaki, dżdżownice i owady. Prowadzi skryty tryb życia, często ukrywając się pod kamieniami czy kłodami, które na nasłonecznionych stokach szybciej się nagrzewają. W sytuacji zagrożenia potrafi odrzucić ogon (autotomia), który później częściowo odrasta.
Paź królowej (Papilio machaon), jeden z naszych największych i najpiękniejszych motyli dziennych, rozpoznawalny po żółtym ubarwieniu z czarnym wzorem i charakterystycznych „ogonkach” na tylnych skrzydłach. Na południowych stokach wzgórz pojawia się najwcześniej, gdyż jako gatunek ciepłolubny potrzebuje wysokiej temperatury do aktywnego lotu. Gąsienice tego motyla żerują głównie na roślinach z rodziny baldaszkowatych, które często porastają nasłonecznione zbocza.
Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi), efektowny pająk o żółto-czarnym, paskowanym odwłoku, który w Polsce jeszcze kilkadziesiąt lat temu występował tylko na najcieplejszych stanowiskach południa kraju. W ostatnich dekadach, prawdopodobnie w związku z ocieplaniem się klimatu, znacznie poszerzył swój zasięg. Na południowych stokach buduje charakterystyczne sieci łowne z zygzakowatym wzmocnieniem (stabilimentum), które umieszcza w nasłonecznionych miejscach wśród traw i niskich krzewów.

Zagrożenia

Storczykowe Wzgórze cechuje się wysokim stopniem zagrożenia. Obszar ma bardzo ograniczoną powierzchnię, a populacje np. kukułki bzowej są zbyt małe by mogły być uważane za stabilne i bezpieczne. Wzgórze wprawdzie nie jest zaznaczone na większości map, jednak stanowi jeden z ważniejszych punktów turystycznych gminy, mocno reklamowany w okolicy. Może stanowić potencjalny obszar grabieży dokonywanych przez kolekcjonerów storczyków. Dodatkowo fragment zadrzewień, mimo niewielkiej powierzchni, może zostać uznany przez nadleśnictwo jako potencjalny obszar do wycinki. Taki scenariusz spowodowałby nieodwracalne szkody w populacji storczyków, które bardzo szybko zostałyby zagłuszone przez światłolubne gatunki roślin.

Teren nie podlega żadnej ochronie a w planach zagospodarowania przestrzennego gminy także nie ma planów ochronnych Storczykowego Wzgórza. Stąd istnieje potencjalnie duże ryzyko zniszczenia tego cennego obszaru.

Wrażenia ogólne

Po odwiedzeniu obszaru mam mieszane uczucia. Teren ma stanowić jedną z ważniejszych atrakcji regionu, są ustawione tablice informacyjne, oznaczenia na mapach. Jednak teren jest wysoce zaniedbany. Zaczynając od sporego zaśmiecenia wzgórza licznymi śmieciami w postaci worków, butelek, zniszczonych urządzeń gospodarstwa domowego, kończąc na braku odpowiedniego zagospodarowania rozrastających się krzewowisk, które zabierają teren storczykom stanowiącym najważniejszą atrakcję tego obszaru. Nie ma tutaj oficjalnie wyznaczonej ścieżki, są za to ślady poruszania się samochodów. Jako że teren nie stanowi obszaru chronionego (nie jest ani rezerwatem, ani nawet użytkiem ekologicznym) istnieje duże ryzyko negatywnego oddziaływania ludzkiego na wzgórze. Całość oceniam na 3. Głównie dlatego, że pomimo oznaczenia Storczykowego Wzgórza jako jednej z ważniejszych atrakcji, nie widać tutaj żadnej czynnej ochrony.

Informacje praktyczne:

dobry dojazd, wzgórze położone jest zaraz przy drodze z szerokim poboczem. Mimo braku dróg przez wzgórze jest ono bardzo łatwe w poruszaniu się, nawet dla początkujących osób
przez teren nie przebiegają szlaki turystyczne, jednak jest ona jednym z punktów na ścieżce dydaktycznej 'Szlak Trzech Wąwozów’, który tworzy pętlę obejmującą wzgórze, Ruski Most, Wąwóz Nowowiejski, Wąwóz Lipa i fragment Wąwozu Siedmickiego
wzgórze położone jest w sercu parku krajobrazowego wokół innych cennych obszarów jak wymienione wcześniej wąwozy, Żarnowiec, Nad Groblą, Mszana i Obłoga oraz łąki nowowiejskie.
najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: przełom kwiecień-maj (kukułki bzowe), maj (buławniki), czerwiec (podkolany)