Pomniki Przyrody w Oławie cz.1

3 listopada 2020 Wyłączono przez admin

Miasto Oława wraz z leżącym na prawym brzegu Lasem Ryczyńskim, zwanym także Lasem Oławskim, są miejscem, gdzie królują dęby. Rosną one w najlepiej zachowanych płatach lasów grądowych w dolnośląskim odcinku doliny Odry. Wszystkie pomnikowe drzewa rosnące na omawianym terenie przynależą do gatunku dąb szypułkowy. Wiele z nich stanowi także ważną ostoję dla chronionych gatunków chrząszczy jak kozioróg dębosz czy pachnica dębowa.

Typ: pomnik przyrody

Data powołania: 2002, 2005, 2019

Powiat: Oławski

Gmina: Oława (miasto), Oława (g. wiejska)

Nadleśnictwo: Oława

Pomniki opisywane w artykule obejmują miasto Oławę wraz z częścią gminy wiejskiej o tej samej nazwie, której najcenniejsze fragmenty ulokowane są na prawobrzeżnej części Odry. Największe zgrupowanie pomnikowych dębów ograniczone jest do Lasu Ryczyńskiego, zwanego także Lasem Oławskim. Jest to jeden z najlepiej zachowanych kompleksów leśnych w dolnośląskim fragmencie doliny Odry. Występują tu dobrze wykształcone lasy łęgowe i grądowe z przebogatym runem leśnym, w którym możemy spotkać takie gatunki jak żywokost bulwiasty, kokorycz wątła i pusta, czosnek niedźwiedzi, kruszczyk siny czy śnieżyca wiosenna. Dominującym drzewem jest dąb szypułkowy, którego najdorodniejsze okazy występują w zachodniej i północnej części kompleksu. To właśnie tam część okazów objęto ochroną pomnikową. Poza tym wiele okazałych drzew (nie tylko dębowych) rośnie w trzech tutejszych rezerwatach przyrody (Kanigóra, Zwierzyniec i Grodzisko Ryczyńskie) oraz na wałach przeciwpowodziowych.

Poniżej zestawienie pomnikowych dębów:

Grupa 4 dębów szypułkowych (Rozporządzenie z dnia 19.04.2002 Wojewody Dolnośląskiego z dnia 19 kwietnia 2002 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody; Uchwała nr XII/101/15 Rady Miejskiej w Oławie z dnia 29 października 2015 r. w sprawie pomnika przyrody – grupy dębów szypułkowych), obecnie jest to grupa 2 dębów (w 2015 r. zniesiono ochronę z 2 pozostałych sztuk z powodu złego stanu zdrowotnego). Istniejące drzewa liczą sobie ok. 350 lat i mierzą w obwodach 464 cm i 449 cm, osiągając przy tym wysokość ok. 12-15 m. Dęby ulokowane są w środkowej części miasta Oława, na terenie rekreacyjnym przy ul. 11 Listopada (działka nr 4/3 AM-72). Jedno drzewo charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją z licznymi śladami cięć sanitarnych, mocno przerzedzoną koroną oraz śladami próchnienia i żerowania owadów. Drugi okaz dębu jest martwy, pozbawiony korony z widocznym próchnieniem i wydrążonymi korytarzami po larwach owadów. Prawdopodobnie spotka go ten sam los co pozostałe 2 dęby, czyli zniesienie ochrony oraz usunięcia z parku dla zapewnienia bezpieczeństwa. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się plac zabaw oraz siłownia przyciągające okolicznych mieszkańców. Dęby stanowią miejsce żerowania chronionego owada kozioroga dębosza. Do 2019 r. były to jedyne pomnikowe drzewa na terenie miasta.

Grupa 4 dębów szypułkowych (Uchwała nr XIII/90/19 Rady Miejskiej w Oławie z dnia 26 września 2019 r. w sprawie pomnika przyrody – grupy dębów szypułkowych) o obwodach wynoszących odpowiednio 598, 518, 395 oraz dwupniowy okaz o wymiarach pni 209 i 240 cm. Drzewa ulokowane są na prawobrzeżnej części miasta Oławy, w końcowym odcinku ul. Nadbrzeżnej. Trzy drzewa rosną na skarpie wału od strony rzeki, w miejscu gdzie znajduje się zjazd na międzywale. Czwarte drzewo umiejscowione jest po drugiej stronie wału, za ostatnim budynkiem na ulicy pod nr 16. Dęby charakteryzują się stosunkowo zróżnicowanym poziomem kondycji ze względu liczbę. Dwa okazy o największych obwodach wytworzyły szerokie, kopulaste lub parasolowate i nisko osadzone korony o długich, rozgałęzionych konarach. Miejscami widoczne są ślady po ułamanych gałęziach a także ślady wypróchnienia i żerowania owadów. Okaz o obwodzie 518 cm ma widoczne ślady po pożarze wywołanym prawdopodobnie przez uderzeniu pioruna oraz bardzo duży posusz w koronie. Drzewo o obwodzie 395 cm jest mocno uszkodzone oraz pozbawione połowy korony. Pierwotnie dąb rozdzielał się na wysokości 3 m na dwa potężne konary, z których jeden uległ odłamaniu. Dwupniowy dąb rosnący najbardziej na uboczu charakteryzuje się najlepszą kondycją ze zdrową i dobrze rozrośniętą koroną. Na drzewach stwierdzono występowanie chronionych gatunków chrząszczy – kozioroga dębosza, pachnicy dębowej i kwietnicy okazałej, co było jednym z głównych powodów objęcia tych drzew ochroną jako ostoja i miejsce żerowania chronionych gatunków zwierząt. Na wale przed drzewami umiejscowiono kamień z wyrytą nazwą, obwodem pni oraz krótkim opisem.

Dąb szypułkowy (niewidniejący w spisach RDOŚ) o obwodzie 511 cm i wysokości ok. 25 m. Okaz rośnie na wale przeciwpowodziowym na prawobrzeżnej części Odry, mniej więcej na wysokości rezerwatu przyrody Zwierzyniec, w sąsiedztwie niewielkiego i silnie zniszczonego przez czas poniemieckiego cmentarzyka. Dąb nie widnieje w rejestrach pomników ani na mapach gminnych i powiatowych, jednak na pniu zamieszczona jest tabliczka pomnikowa świadcząca o tym, że drzewo kiedyś zostało objęte ochroną. Jest to samotnie rosnące drzewo, dzięki czemu wytworzyło bardzo rozłożystą i nisko osadzoną koronę o długich, rozgałęzionych konarach. Dzięki bliskości rzeki okaz miał stały dostęp do wody, bez względu na ilość opadów, a tym samym cechuje się dużą żywotnością i dobrym zdrowiem. Niestety mimo pewnej odległości od innych drzew, wokół dębu silnie rozrosły się liczne krzewy całkowicie zasłaniając potężny pień oraz część korony. Drzewo zostało znalezione przez P. Lenarta (link do opisu odkrycia: lenartpawel.pl)

Dąb szypułkowy (Uchwała Nr XXXIV/334/05 Rady Gminy Oława z dnia 25 października 2005 r.), o obwodzie wynoszącym 455 cm i wysokości całkowitej ok. 25 m. Okaz rośnie w północnej części miejscowości Stary Górnik, za zabudowaniami, w odległości 110 m od domu po adresem nr 6. Jest to samotnie rosnące drzewo, dzięki czemu wytworzyło bardzo rozłożystą i nisko osadzoną koronę o długich, rozgałęzionych konarach. Jego stan zdrowia jest dobry, notowane są pojedyncze uschnięte gałęzie i niewielki posusz. Ze względu na wielkość oraz umiejscowienie poza zwartym drzewostanem dąb stanowi bardzo ważny i charakterystyczny element kompozycyjny w tej części wsi.

Grupa 10 dębów szypułkowych (Rozporządzenie Wojewody Dolnośląskiego z dnia 19 kwietnia 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 69 z dnia 6 maja 2002 r. poz. 1321)) o obwodach wynoszących od 240 do 450 cm i wysokości około 30 m. Obecnie w terenie istnieje 8 drzew. Drzewa ulokowane są w niewielkim rozproszeniu w północno-zachodniej części kompleksu leśnego Lasu Oławskiego, w oddziale 153k oraz w południowo-zachodniej części oddziału oddział 153d, pomiędzy drogą leśną a niewielkim ciekiem wodnym. Rosną około 600 m na wschód od ostatnich zabudowań Starego Górnika. Ze względu na liczbę drzewa charakteryzuje zróżnicowana kondycja, od okazów całkowicie zdrowych z dobrze wykształconą koroną po drzewa martwe i złamane, których leżące na ziemi masywne pnie są już silnie zbutwiałe i porośnięte mchami oraz owocnikami grzybów. Zdrowe dęby posiadają długie i proste pnie o wysoko ulokowanych koronach, pokrój ten jest typowy dla drzew rosnących w zwartych drzewostanach leśnych. Przy leśnej drodze stoi tablica z zakazem wejścia, prawdopodobnie ze względu na zły stan zdrowia niektórych okazów.

Grupa 2 dębów szypułkowych (Rozporządzenie Wojewody Dolnośląskiego z dnia 19 kwietnia 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 69 z dnia 6 maja 2002 r. poz. 1321)), o obwodach wynoszących 350 i 457 cm oraz wysokości całkowitej 32 m. Drzewa ulokowane są w północno-zachodniej części kompleksu leśnego, w oddziale leśnym 153d. Jeden okaz rośnie tuż przy leśnej drodze, drugi zasłonięty jest przez sąsiednią roślinność i znajduje się około 50 m od traktu, w okresie wegetacji niemal całkowicie niewidoczny z pobliskiej drogi. Okazy charakteryzują się stosunkowo złą kondycją o licznych połamanych konarach, wypróchnieniach i śladach bytowania chrząszczy oraz grzybów pasożytniczych. Szczególnie drzewo oddalone od drogi cechuje zła kondycja z dużym posuszem w koronie oraz próchniejącym pniu.

Dąb szypułkowy, (Decyzja Nr 4/77 z dnia 27.12.1977 r.)okaz nie widnieje w spisie RDOŚ, jego obwód dochodzi do 440 cm a wysokość całkowita wynosi ok. 32 m. Drzewo ulokowane jest w północnej części Lasu Oławskiego, na terenie rezerwatu przyrody Kanigóra, w jego północnym fragmencie (oddział 184 h). Mimo iż dąb nie jest ujęty na liście pomników, to jednak widnieje na mapach zagospodarowania przestrzennego gminy oraz umieszczona jest na nim tabliczka pomnikowa. Co ciekawe w spisie pomników widnieje drzewo umiejscowione w tym samym oddziale leśnym, zakwalifikowane do zniesienia ochrony. Powodem jest utrata walorów przyrodniczych, jak czytamy „drzewo podmyte i powalone przez wylew rzeki Odry na polder w 03.2006”. Jednak okaz rosnący w rezerwacie stoi i ma się dobrze. Posiada gruby i zdrowy pień oraz wysoko ulokowaną, rozłożystą koronę. Warto także nadmienić iż mimo nie widnienia na wojewódzkiej liście pomników, dąb ten widnieje na gminnych mapach i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Dąb szypułkowy „Racław” (proponowany pomnik przyrody), o obwodzie 378 cm i wysokości całkowitej około 32 m. Jest to dorodne drzewo o szacowanym wieku 300 lat, które rośnie w południowej części kompleksu leśnego Lasów Oławskich, przy uczęszczanym szlaku pomiędzy rezerwatem Zwierzyniec i Grodzisko Ryczyńskie, około 300 m na wschód od skrzyżowania szlaków w oddziale leśnym 212i. Okaz charakteryzuje długi i masywny pień oraz wysoko umiejscowiona korona. Pokrój ten jest typowy dla drzew rosnących w zwartych drzewostanach leśnych. U podstawy pnia zamieszczono tablicę z nazwą drzewa oraz tablicę informacyjną. Mimo iż drzewo od dawna jest znane to jednak wciąż nie zostało objęte ochroną pomnikową.

Topola biała (Populus alba) wielopniowy okaz o obwodzie dochodzącym do 625 cm i wysokości całkowitej około 20-22 m. Drzewo jest ulokowane w północnej części Oławy na prawobrzeżnej odcinku Odry, w wąskim pasie pomiędzy brzegiem rzeki i wałem przeciwpowodziowym, na wysokości budynków pod adresem Na Grobli 12-13. Drzewo nie jest pomnikiem ani nie widnieje na żadnych listach drzew proponowanych do objęcia ochroną jednak zasługuje na wyróżnienie ze względu na swoją wielkość i pokrój. Jest to wybitnie dorodne drzewo o masywnym i grubym pniu rozgałęziającym się na wysokości 2 m na 5 masywnych konarów o niemal pionowej pozycji. Drzewo zostało znalezione przez P. Lenarta (link do opisu odkrycia: lenartpawel.pl)

W POP nadleśnictwa Oława widnieje około 140 drzew proponowanych do objęcia ochroną jako pomniki przyrody z czego kilka już doczekało się tej realizacji (pomniki powołane przez gminę Siechnice). Na omawianym obszarze (miasto Oława i prawobrzeżna część gminy Oława) do ochrony zakwalifikowano następujące drzewa:

dąb szypułkowy (oddział 158g) o obwodzie 530 cm i wysokości 36 m.
grupa 5 drzew dąb szypułkowy (oddział 153 k) o obwodach 240-300 cm i wysokościach 27-30 m.
dąb szypułkowy (oddział 182 h) o obwodzie 471 cm i wysokości 34 m.
dąb szypułkowy (oddział 196 o) o obwodzie 364 cm i wysokości 34 m.
dąb szypułkowy, nad kanałem Młyńskim w Zwierzyńcu Dużym w Oławie, o obwodzie 440 cm i wysokości 19 m.
seria drzew w parku miejskim: topola kanadyjska, klon srebrzysty (3 okazy), olsza czarna (2 okazy), wierzba krucha i dąb szypułkowy (2 okazy).

Wrażenia osobiste: Umiarkowane. Tereny oławskich lasów należą do jednych z najcenniejszych kompleksów leśnych w dolnośląskiej części doliny Odry z bardzo dobrze wykształconymi siedliskami oraz licznym starodrzewem. Do tego dochodzą nasadzenia drzew na wałach przeciwpowodziowych i polderach, które są tradycyjnie omijane przez gospodarkę leśną a więc osiągają potężne rozmiary i sędziwy wiek. Niestety gmina dość po macoszemu traktuje swoją drzewną skarbnicę chroniąc w ramach pomników przyrody tylko niewielką grupę drzew, w tym okazy o wątpliwych wartościach przyrodniczych czy krajobrazowych. Wisienką na torcie było objęcie ochroną w 2019 r. dębu o niewielkich jak na ten gatunek rozmiarach, podczas gdy na oławskich wałach rosną dziesiątki dorodnych i co najważniejsze zdrowych dębów o wymiarach pomnikowych. Dodatkowo na terenie gminy występują także dorodne lipy, olchy, wiązy, jawory oraz klony. Szczególnie bogate w stare i dorodne drzewa są główne drogi w Lesie Oławskim pomiędzy rezerwatem Zwierzyniec i Grodzisko Ryczyńskie, gdzie można napotkać aleję dorodnych lip oraz serię wiekowych klonów w okolicach rezerwatu. W dobie masowych wycinek, samorząd w pierwszej kolejności powinien objąć ochroną właśnie te żywe i dorodne drzewa zamiast drobnych dębów na wale. Czas pokaże czy kiedyś do tego dojdzie.

Informacje praktyczne:

zróżnicowana dostępność, okazy rosnące w mieście Oława znajdują się tuż przy drogach, podczas gdy większość drzew w Lesie Ryczyńskim zlokalizowana jest w pewnej odległości od dróg. Do części z nich można dojść 15-20 minutowym spacerem, zostawiając samochód na końcu zabudowań w Starym Górniku lub koło rezerwatu Kanigóra. Aby dotrzeć do pomników rosnących w lesie dobrze jest mieć nawigację lub dobrą mapę albowiem nie prowadzą do nich żadne szlaki lub ścieżki przyrodnicze.
tereny w dużej mierze łatwe lub bardzo łatwe w poruszaniu się, zwłaszcza że większość drzew rośnie przy drogach lub leśnych traktach
w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wiele obszarów chronionych, m.in. trzy rezerwaty (Kanigóra, Zwierzyniec, Grodzisko Ryczyńskie) oraz użytek ekologiczny (Łąka Zimowitowa). Poza tym teren Lasów Oławskich stanowi jedno z najcenniejszych przyrodniczo miejsc w okolicach Wrocławia, gdzie ochroną w ramach sieci Natura 2000 objęto stanowiska jelonka rogacza (Dąbrowy Janikowskie) oraz nadodrzańskie lasy w ramach obszaru Grądy w Dolinie Odry.
w sąsiedztwie znajdują się liczne pomniki sąsiedniej gminy Jelcz-Laskowice oraz pomniki z pozostałej części gminy położonej na lewobrzeżnej części Odry, głównie w tamtejszych wiejskich parkach i terenach zieleni urządzonej
najlepsze przyrodniczo terminy do zwiedzania: dęby najefektowniej prezentują się w maju i październiku, podobnie jak lasy w których rosną