Błędne Skały

12 września 2020 Wyłączono przez admin

Jedna z głównych atrakcji Parku Narodowego Gór Stołowych, gdzie weekendami gromadzą się tłumy turystów chcących podziwiać skalny labirynt uformowany w piaskowcu i powstały na dnie prehistorycznego morza. Przechodząc wąskimi alejkami można podziwiać efekty wielu milionów lat erozji w postaci wysokich skalnych grzybów, nawisów czy innych formacji o fantazyjnych kształtach.

Typ ochrony: czynna ochrona zachowawcza

Data utworzenia: w 1993 r. włączony do parku narodowego

Powierzchnia: ok. 25 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Radków

Nadleśnictwo: brak

Status prawny: Pierwotnie Błędne Skały były rezerwatem, którego data powstania sięga lat 80-tych XX wieku. Jednak w momencie założenia parku narodowego, status góry zmienił się. Oficjalnie Błędne Skały wchodzą w skład obszaru ochrony czynnej w ramach Parku Narodowego Gór Stołowych. Nie stanowią wyodrębnionej jednostki jak to jest w przypadku rezerwatów przyrody czy użytków ekologicznych. W wielu źródłach i publikacjach są one dalej nazywany rezerwatem przyrody, co jest dużym błędem merytorycznym. Taki problem nazewnictwa dotyczy kilku obszarów w obrębie parku (m.in. Wielkie Torfowisko Batorowskie, Ostra Góra, Sawanna Łężycka, Szczeliniec Wielki, Rogowa Kopa). Tak czy inaczej, cały ten teren jest ściśle chroniony co zapewnia odpowiedni poziom zabezpieczający przed czynnikiem ludzkim.

Położenie: Góra leży we wschodniej części Gór Stołowych w Sudetach Środkowych. W całości na terenie parku narodowego na wysokości ok. 853 m n.p.m. stanowiąc północno-zachodnią część Stoliwa Skalniaka. Na cele artykułu za obszar Błędnych Skał przyjmuje się teren oddziału leśnego 116, który obejmuje zarówno system skalnego labiryntu (oddział 116i) jak i bezpośrednio okalające go pozostałe pododdziały o tym samym statusie ochrony (116 c-m).

Budowa: Jest to najwyższy szczyt w obrębie Stoliwa Skalniaka, osiągający w najwyższym miejscu 853 m n.p.m. Góra ma charakterystyczny kształt w formie pięciokątnego bloku skalnego położonego na północnym skraju rozległej równinie. Maksymalna długość stoliwa wynosi 630 m na przecięciu z północnego-zachodu w kierunku południowego-wschodim. Błędne Skały zbudowane są z tych samych skał co większość stoliwa, czyli głównie z piaskowców ciosowych pochodzących z okresu górnej kredy. Charakterystyczny labirynt powstał w momencie, gdy nastąpiło spękanie ciosowe skał w formie pociętych regularnych spękań. Miejscami tworzą się szczeliny o głębokości 6-8 m i różnorodnej szerokości. Występują tu ostańce denudacyjne o wysokości 6-11 m a także liczne rzeźby, szczeliny, półki skalne i grzyby. Wszystkie one formują się jako odosobnione skały odcięte od całości dzięki dodatkowemu przemieszczeniu się na wskutek rotacji.

Pierwotnie całość wierzchowiny utworzona była z rozległego piaskowca o różnym stopniu twardości w zależności od pochodzenia. Miększe fragmenty zostały stopniowo wymyte pozostawiając najbardziej odporne skały, szczególnie duży wpływ na obecny kształt miało zlodowacenie bałtyckie w końcowym okresie plejstocenu (115-11,7 tys lat temu). Wśród owych skał najbardziej znana jest liczna grupa ostańców o różnorodnym wyglądzie tworzącym skalne rzeźby z węższymi i szerszymi fragmentami. Charakterystyczny kształt powstał z powodu warstwowej budowy piaskowców, która miała duże znaczenie w czasie procesów erozyjnych. Dolne warstwy tworów skalnych, określane jako „nóżki” grzybów zbudowane są z wielu warstw porowatego piaskowca marglistego, podczas gdy górną część buduje jednorodny piaskowiec o spoiwie krzemionkowym pozbawiony spękań. Wielowarstwowość spowodowana jest stopniowym i powolnym odkładaniem się piaszczystego materiału, który był naniesiony z niszczenia okolicznych lądów. Naniesienie powoduje jednocześnie wytworzenie się rozbudowanej porowatej struktury, bardzo podatnej na erozję. Woda krążąc przez system porów znacznie szybciej przyczynia się do wymywania materiału skalnego, głównie margli i miększych piaskowców. Górne warstwy są całkowitym przeciwieństwem dolnych warstw. Ich budulcem jest lity piaskowiec bez porów będący efektem bioturbacji. Proces ten powodowały morskie organizmy, które poprzez rycie w jeszcze luźnym piaszczystym podłożu doprowadzały do wymieszania się materiału i zatarcia jego wielowarstwowości. Ze względu na litą budowę, górne warstwy znacznie wolniej ulegały erozji. W końcowym efekcie szybszego wymywania dolnych porowatych warstw i wolniejszego litych warstw górnych powstały charakterystyczne grzybowe twory skalne oraz liczne korytarze. W wielu miejscach występują półkoliste zagłębienia będące pozostałością po bąblach metanowych. Zostały powstały one pod powierzchnią piasku z rozkładającej się materii organicznej, kiedy to tereny te stanowiły piaszczyste dno morza.

Procesy erozyjne obserwowane na Błędnych Skałach określane są jako wietrzenie selektywne. Mimo iż wszystkie warstwy skał podlegają tym samym procesom, to ich tempo i efekt jest różny w zależności od budowy strukturalnej poszczególnych warstw. Wiele skalnych rzeźb uległo zniszczeniu z powodu owej selektywności. Dolne warstwy ulegające szybszej erozji i tworzące wąskie nóżki z czasem stają się na tyle cienkie iż nie są już w stanie podtrzymywać większych od nich górnych warstw i ulegają złamaniu tworząc liczne głazy i bloki skalne. Dodatkowo charakterystyczny labirynt powstał na wskutek ułożenia warstw skalnych. Kompleksy piaskowcowe poprzecinane są szczelinami ciosowymi ułatwiającymi i przyśpieszającymi erozję. Stopniowe wymywanie miększych materiałów (tzw. zwietrzeliny, materiału powstałego na wskutek procesów wietrzenia) doprowadziło do poszerzania szczelin i odseparowania twardszych skał od siebie.

Część tworów skalnych posiada własne nazwy, należą do nich:

Długi Pasaż, wąska i lekko skośna szczelina wcinająca się pomiędzy wysokie skały, prowadząca do Kuchni. Miejsce wyjątkowo ciasne, wymagające zdjęcia plecaka lub innych toreb.
Dwurożny Grzyb, interesujący ostaniec w środkowej części trasy będący masywnym grzybem z podwójną nóżką, która powstała poprzez erozję miększego materiału umiejscowionego akurat w środkowej części skały nadając jej „dwunożnego” kształtu.
Furtka, szeroka szczelina pomiędzy dwoma kwadratowymi w kształcie skałami w końcowej części trasy.
Kasa, szeroka skała o kwadratowym kształcie ulokowana po lewej stronie traktu, tuż przed komorą z Kurzą Stopką, która charakteryzuje się dużą dziurą po środku.
Katakumby, długa ale szeroka i wijąca się komora pomiędzy kilkoma ostańcami. W miejscu tym często gromadzi się woda nadając tajemniczego, wręcz złowrogiego klimatu.
Kuchnia (Karczma), szeroka komora ulokowana pomiędzy kilkoma ostańcami z płaskim dnem, która ze względu na wielkość służyła dawniej jako schronienie i miejsce biwakowania (stąd nazwa).
Kurza Stopka, jedna z najbardziej charakterystycznych atrakcji labiryntu i najczęściej fotografowana. Jest to skalny grzyb o wyjątkowo cienkiej nóżce, sprawiającej wrażenie wręcz filigranowej, która u dołu dodatkowo rozdziela się na mniejsze „nóżki”. Ze względu na kształt ostaniec nie mógł utrzymać równowagi i częściowo opiera się górną (szerszą) częścią o sąsiednią skałę dzięki czemu wciąż stoi w pionie.
Labirynt, wąski korytarz w środkowej części trasy charakteryzujący się wąskimi i wijącymi się szczelinami oraz mniejszymi komorami.
Okręt, charakterystyczny twór w początkowej części trasy będący ostańcem o wąskim i wydłużonym kształcie młota, który w pewnej perspektywie przypomina wyłaniający się z morza statek.
Przesmyk Liczyrzepy, wąska i nisko ulokowana szczelina w końcowej części trasy tuż za szerokim przesmykiem zwanym Kuchnią.
Skalne Czasze, zależnie od źródła nazwany jest tak punkt widokowy na początku trasy, gdzie skały tworzące taras są wygładzone, półkoliste w kształcie i w jasnym kolorze przypominającym górną część czaszki. Wg innych źródeł nazwę tą nosi masywny ostaniec w środkowej części trasy o dobrze wyodrębnionych tworach w górnej części składających się na trzy zaokrąglone kwadraty przypominające płaskorzeźby.
Skalne Siodło, formacja skalna przy wejściu na trasę składająca się z dwóch małych ostańców rozdzielonych łukowato wygiętym wcięciem przypominającymi wklęsłą część siodła.
Stołowy Głaz, masywny ostaniec na początku trasy o długim i szerokim kształcie z wypłaszczeniem na górze, które porasta skąpa roślinność.

Oprócz tego na terenie Błędnych Skał istnieje cały szereg ostańców, lecz ściśle wytyczona trasa nie jest poprowadzona obok nich przez co nie są one dostępne dla odwiedzających to miejsce turystów. Zdjęcia tychże skał można zobaczyć na starych (archiwalnych) fotografiach, gdy skalny labirynt nie stanowił obszaru chronionego i w kierunku wielu tych skał prowadziły ścieżki. Do takowych tworów należy: Głowa Pasa, Orzeł, Strażnik, Tonący Okręt, Wiszący Kamień i Wieloryb.

Roślinność: Bardzo uboga. Obiekt jest cenny niemal wyłącznie ze względów geologicznych i krajobrazowych, gdzie występuje skąpa i uboga flora. Niemal całą powierzchnię labiryntu porastają zubożone i acydofilne zbiorowiska z przewagą drzew szpilkowych oraz kwasolubna, oligotroficzna roślinność krzewiasta z klasy Vaccinio-Piceetea. W większości drzewostan jest bardzo rzadki składający się z pojedynczych drzew lub niewielkich płatów siedliska wciśniętych pomiędzy większe szczeliny skalne oraz na powierzchni skał. Drzewa cechują się silnym skarłowaceniem związanym z trudnymi warunkami siedliskowymi takimi jak uboga i cienka warstwa kwaśnego podłoża, krótki okres wegetacyjny, długo zalegająca pokrywa śnieżna oraz silne i częste wiatry. Wszystko to spowodowało to iż w górnych partiach drzewa są niskie o silnie powykręcanych konarach i często z odsłoniętym systemem korzeniowym. W drzewostanie przeważa sosna pospolita i świerk pospolity z niewielką domieszką skarlałych buków i krzewów jarzębiny. W warstwie runa dominują liczne płaty borówki czarnej i wrzosu pospolitego z pojedynczymi kępami borówki brusznicy, pszeńca zwyczajnego i paproci naskalnych.

Południowe fragmenty obejmujące tereny oddziału leśnego 116 leżące poza ścisłymi granicami labiryntu skalnego porośnięte są przez wilgotny bór sosnowy z zespołu Molinio caeruleae-Pinetum. Charakteryzuje się on również ubogim składem gatunkowym, jednak roślinność jest bujnie rozwinięta dzięki występowaniu na nieprzepuszczalnym podłożu skalnym gromadzącym wodę. Pierwotnie występowały tutaj torfowiska, które na wskutek wielowiekowej melioracji uległy odwodnieniu a na ich miejscu wytworzył się bór wilgotny. Drzewostan jest rzadki, jednak drzewa osiągają rozmiary oraz pokrój typowy dla swojego gatunku, gdzie dominuje świerk pospolity i sosna zwyczajna z dużym udziałem jarzębiny w warstwie podszytu. Część drzew obumarła pozostawiając nagie i srebrnobiałe pnie bardzo wyróżniające się w krajobrazie. Runo zdominowane jest przez trawy, głównie trzęślice modrą, tworzące gęste kobierce wśród których występują także kępy wrzosu zwyczajnego, borówki czarnej, borówki brusznicy, dziurawców, jastrzębców, naparstnicy purpurowej, orlicy pospolitej oraz wietlicy.

Fauna: Teren mimo niewielkich rozmiarów posiada dobrze zinwentaryzowaną faunę w skład której wchodzi wiele gatunków rzadkich lub chronionych. Do grupy tej należą rzadkie bezkręgowce m.in. owady Pterostichus cordatus i biegasz Linneusza, pajęczaki Bathyphantes eumenis, Diplocephalus helleri i Lepthyphantes pulcher ukrywające się pośród piaskowcowych szczelin i zakamarków, a także rzadkie gatunki ślimaków Eucobresia praecox, przeźrotka alpejska (Eucobresia nivalis) i przeźrotka wydłużona (Semilimax semilimax). Dzięki ulokowaniu w rozległym kompleksie leśnym pełnym jaskiń i innych szczelin teren labiryntu jest ważną ostoją dla lokalnych populacji nietoperzy z gatunku mroczek późny, nocek duży, nocek Bechsteina i nocek rudy. Z ornitofauny stwierdzono sóweczkę, rzadki gatunek sowy objętej ochroną ścisłą.

Inne: Teren posiada bardzo dobre zagospodarowanie turystyczne, jedno z najlepszych na terenie parku narodowego, co też czyni ten fragment gór jednym z chętniej odwiedzanych. Do Błędnych Skał prowadzą zarówno szlaki turystyczne, ścieżki edukacyjne jak i jest tutaj możliwość podjazdu autem. Ów dojazd prowadzi tzw. Drogą Aleksandra i na wysokości Rozdroża pod Lelkową przechodzi w Puszczańską Drogę. Wjazd jest na wysokości parkingu YMCA (Polana Imka). Ruch odbywa się wahadłowo (wjazd co 1 godz.) a za sam wjazd pobierana jest opłata. Na górze znajdują także obiekty infrastruktury turystycznej jak toalety, wiaty i liczne ławki. Do obiektu prowadzą następujące szlaki:

czerwony tzw. Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza poprowadzony z Karłowa w kierunku Błędnych Skał, następnie przez Rozdroże pod Lelkową w kierunku Kudowej Zdrój. W obrębie Skał wytyczono dwa warianty, płatny poprowadzony środkiem labiryntu i bezpłatny okrążający obiekt od północy
niebieski, najpopularniejszy szlak prowadzący do Błędnych Skał, który zaczyna się przy parkingu YMCA i prowadzi prosto pod obiekt
zielony, szlak z Kudowy Zdrój, który na wysokości osiedla Bukowina Kłodzka skręca na wschód w stronę parku i Błędnych Skał a następnie okrąża je i prowadzi wzdłuż Zielonej Drogi w kierunku Ostrej Góry
ścieżka edukacyjna im. inż. Kazimierza Klimowicza lub „Czynna ochrona ekosystemów w PNGS”, składająca się z 12 przystanków. Prowadzi od parkingu YMCA (polana Imka) przez południowe fragmenty Stoliwa Skalniaka aż do Błędnych Skał. Jest to alternatywna trasa dla zatłoczonego szlaku niebieskiego.

Zagrożenia: Stosunkowo umiarkowane. Flora i fauna jest tutaj uboga a sam teren jest chroniony głównie ze względu na formy skalne, dla których ruch turystyczny nie jest tak szkodliwy, jak to jest w przypadku przyrody ożywionej. Głównymi czynnikami szkodzącymi są osoby niepotrafiące zachować kultury osobistej okazując to poprzez wyrzucanie śmieci za siebie. Na szlaku często spotyka się papierki, puszki, butelki lub worki. Gdzieniegdzie można natrafić także na ludzkie odchody, one jednak należą do skrajnej rzadkości. Większość labiryntu nie jest udostępniona a wszelkie odgałęzienia spotykane przy szlaku są zastawione płotami jawnie sugerującymi iż nie można schodzić z wyznaczonej ścieżki. Dzięki temu tylko na niewielkim fragmencie Błędnych Skał występuje silna presja turystyczna (ok. 150 tys. turystów rocznie!), którzy przeciskają się przez wąskie przesmyki. Ziemia na tym odcinku jest ekstremalnie zadeptana do tego stopnia iż nie występuje tam żadna roślinność a jedynie goła ziemia, choć na trasie wybudowano drewniane kładki.

Wrażenia osobiste: Pozytywne i negatywne. Błędne Skały należą do jednych z ciekawszych geologicznych obiektów na terenie parku narodowego, gdzie poprowadzono krętą trasę po kilkunastu atrakcjach w postaci masywnych ostańców, fantazyjnych skalnych grzybów i ekstremalnych przejściach przez wąskie szczeliny. Wszystko to nadaje labiryntowi status bardzo atrakcyjnego miejsca. Niestety owa atrakcyjność staje się jednocześnie jego przekleństwem. Z powodu swoich walorów Błędne Skały odwiedzane są przez dziesiątki tysięcy turystów miesięcznie. Często w okresie szczytu tworzą się tutaj prawdziwe tłumy i kolejki jak na koncert rockowy lub na promocję do marketu. Stada aut z turystami chcącymi dostać się na parkingi blokują lokalną drogę a widok setek ludzi gromadzących się przed wejściem skutecznie zniechęca. Ten sam tłum przedzierający się wąskimi korytarzami także może odebrać całą radość. Każdy próbuje zrobić zdjęcia powodując niezliczone zatory na całej trasie, gdzie w większości miejsc nie sposób jest takie osoby wyminąć. Z tych wszystkich powodów warto dobrze zaplanować termin wycieczki. Stanowczo odradzamy okresy typowo turystyczne jak weekendy, długie weekendy, wakacje czy ferie. Najlepiej jest wybrać się w dni powszednie wiosną i późną jesienią. Wtedy to ruch na Błędnych Skałach jest najmniejszy i można w pełni cieszyć się z wyjazdu.

Informacje praktyczne:

dojazd zróżnicowany, teoretycznie park narodowy udostępnił asfaltową drogę podjeżdżającą wprost pod same Błędne Skały, jednak ze względu na bardzo dużą ilość chętnych, ruch jest tam prowadzony wahadłowo (wjazd i zjazd odbywa się co godzinę i jest płatny). Przy dużym natężeniu w weekendy i w okresach urlopowych można czekać nawet 1-2 kolejki na wjazd. Często dojazd autem zajmie tyle samo czasu co dojście piesze z położonego niżej parkingu przy Polance Imka. Z tego względu należy dobrze rozważyć podróż samochodem pod same Błędne Skały.
najpopularniejszy niebieski szlak pieszy z polany Imka to 3,6 km a czas przejścia zajmuje ok. 1:15-1:40 minut (zależnie od kondycji). Inne możliwości to ścieżka przyrodnicza z parkingu (4,6 km i 1:35 minut), czerwony szlak z Karłowa (4,8 km i 1:28 minut), dojazd od czeskiej strony na przygraniczy parking przy Ostrej Górze i stamtąd zielonym szlakiem (4 km i 1:35 minut). Najkrótszy jest zielony szlak od strony Bukowiny Kłodzkiej (ok. 1 km i 30 minut) jednak dojazd do niego jest czasochłonny (trzeba objechać całą Kudowę Zdrój, ok. 20-30 km jeśli podróżuje się ze wschodu na zachód).
same Błędne Skały należą do zróżnicowanych pod względem trudności. Mimo iż przez całą trasę poprowadzona jest kładka, to jednak miejscami przejścia poprowadzone są bardzo wąskimi i ciasnymi szczelinami, gdzie trzeba zdejmować plecaki i inny sprzęt a czasem trzeba wręcz kucać. Duże problemy z pokonaniem trasy mogą mieć osoby starsze oraz (będziemy szczerzy) osoby otyłe. Należy mieć to na względzie.
wejście do labiryntu jest płatne, podobnie jak wjazd na górę oraz za parking przy Błędnych Skałach (tak, oprócz wjazdu uiszcza się dodatkową opłatę za parking). Parking YMCA na dole jest darmowy
ze względu na bardzo dużą popularność tego miejsca (ok. 150 tys. osób rocznie) najlepiej jest omijać Błędne Skały w weekendy oraz w okresach wakacyjnych i ferii. Najlepiej jest planować wyjazd w środku tygodnia lub o bardzo wczesnej porze
jest to park narodowy, gdzie występuje bardzo wiele atrakcji geoturystycznych jak Szczeliniec, bastion Pielgrzym z punktem widokowym, Radkowskie Skały, Białe Skały, Narożnik. W przypadku obszarów o wysokich walorach przyrody ożywionej należą do nich Małe Torfowisko Batorowskie, Wielkie Torfowisko Batorowskie, Niknąca Łąka, Łąki na Pasterce, Ostra Góra, Łężyckie Skały i wiele innych
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: skalne grzyby najładniej prezentują się we wrześniu i październiku, gdy roślinność przebarwia się na jesienne kolory