Uroczysko Huta w Górach Bystrzyckich

1 października 2023 Wyłączono przez admin

Mało znany fragment Gór Bystrzyckich, choć wiele osób spaceruje tuż obok by dotrzeć do sławnego Strażnika Wieczności i Fortu Wilhelma. W czasie tegoż spaceru turyści omijają cudowne i bogate w przyrodę łąki, murawy oraz niewielkie wrzosowiska i ziołorośla, gdzie spotkać można wiele rzadkich i pięknych roślin jak gółka długoostrogowa, chaber perukowy, listera sercowata czy podkolan biały. Kawałek dalej znajduje się mało znany punkt widokowy, gdzie ma podobno rosnąć ozorka zielona. Jest to jej ostatnie znane stanowisko w Sudetach …

Typ ochrony: brak

Data utworzenia: x

Powierzchnia: ok. 100 ha

Powiat: Kłodzki

Gmina: Bystrzyca Kłodzka

Nadleśnictwo: Bystrzyca Kłodzka

Położenie i budowa: Obszar położony jest w środkowo-wschodniej części Gór Bystrzyckich, w miejscu gdzie rozległe stoliwo górskie przechodzi stopniowo w wyraźny grzbiet górski. Omawiany w artykule teren nie ma tutaj wyznaczonych granic stanowiąc mozaikę łąk i lasów. Na potrzeby artykułu jako „Uroczysko Huta” wzięliśmy pod uwagę łąki otaczające miejscowość Hutę wraz z najbliższymi zadrzewieniami. Rozległy i stosunkowo płaski teren posiada zwornik w postaci Wójtowskiej Równi (842 m n.p.m.), od którego rozchodzą się w postaci bocznych ramion płaskie szczyty. Całość tworzy dosyć rozległą równię o łagodnych stokach południowych i zachodnich. Stoki północne i wschodnie natomiast w pewnym momencie mocno opadają w dół tworząc głębokie doliny potoków Szczawinka, Łomnica i Jastrząb.

Omawiany teren w całości przynależy do metamorfiku orlicko-kłodzkiego i posiada stosunkowo zróżnicowaną budowę geologiczną tworzoną przez skały metamorficzne pokryte górnokredowymi marglami, piaskowcami i mułowcami. Centralną część zajmują staropaleozoiczne granitognejsy o przewadze gnejsów oczkowych, które otoczone są przez paragnejsy dwułyszczykowe. Całość wbija się długim klinem pomiędzy margle górnej kredy rozpościerające się na stokach północnych i piaskowce kwarcowo-skaleniowe zlokalizowane na południu i zachode.

Na omawianym obszarze występuje duże nagromadzenie obiektów, do najważniejszych należy:

Barć, nazwa obejmująca większość łąk na równi o powierzchni około 25-30 ha, zależnie od przyjętych granic. W większości tworzą one górskie łąki konietlicowe, murawy bliźniczkowe oraz częściowo ziołorośla. W południowej części występują pojedyncze drzewa wskazujące na częściowe zaniedbania w koszeniu/wypasie powodujące sukcesję leśną i wkraczanie drzew na obszary łąkowe.
Dolina Potoku Szczawinka, potok swój początek ma na południe od zabudowań wsi Huta, gdzie następnie swój bieg kieruje na wschodnie stoki tworząc w pewnym momencie głęboką dolinkę o stromych stokach. Jest ona porośnięta lasami klonowo-lipowymi i kwaśną buczyną.
Kotlarnia, niewielka śródleśna łąka o powierzchni około 2 ha, której wielkość w przeszłości była zapewne dużo większa. Dawniej miejsce to było rozległą polaną dla wypasu zwierząt gospodarskich o czym świadczyć mogą kamienne murki. Obecnie większość polany zarosła w skutek sukcesji leśnej, a ostałe niewielkie fragmenty łąki także cechuje duży udział samosiejek klonów i buków.
Trójkątna Łąka, niewielka łąka o powierzchni 4,4 ha i trójkątnym kształcie (stąd nazwa), otoczona z dwóch stron lasem, która zajmuje stosunkowo stromy stok opadający w kierunku północnym. Przez środek biegnie zielony szlak turystyczny. W jej górnych partiach zlokalizowany jest punkt widokowy na Kotlinę Kłodzką oraz okoliczne pasma górskie.
Wójtowska Równina, najwyższy szczyt będący jednocześnie najbardziej znanym fragmentem omawianego obszaru. Wszystko za sprawą ruin Fortu Wilhelma wybudowanego pod koniec XVIII. Do czasów obecnych pozostały tylko ruiny otoczone fosą. Mimo to obiekt cieszy się popularnością i jest często odwiedzany przez turystów.

Roślinność: Bardzo urozmaicona jeśli weźmie się pod uwagę nie tylko obszary łąkowe ale także okoliczne lasy. Do najcenniejszych należą stosunkowo dobrze rozwinięte lasy klonowo-lipowe (Aceri-Tilietum). Siedlisko porasta strome stoki północne i wschodnie tworzące doliny potoków Szczawinka i Jastrząb. Drzewostan w większości buduje lipa szerokolistna i klon jawor z domieszką buka i brzozy. Ze względu na wszechobecność drzew świerkowych w okolicznych lasach, gatunek ten także stanowi częstą domieszkę w siedlisku. Ze względu na płytką warstwę podłoża, wiele drzew jest przewracanych w czasie silniejszych wiatrów. Dzięki temu w runie zalegają znaczne ilości martwego i butwiejącego drewna, które zostają zasiedlone przez liczne grzyby, prosty i śluzowce. W runie leśnym występują gatunki charakterystyczne dla tego siedliska jak czerniec gronkowy i miesiącznica. Poza tym notowane są tu także inne gatunki jak barwinek mniejszy, bniec czerwony, bniec biały, gajowiec żółty, marzanka wiosenna, kopytnik pospolity, niecierpek pospolity i pierwiosnek wyniosły. W dolinie Szczawnika występuje także kwaśna buczyna podgórska (Luzulo luzuloidis-Fagetum), porasta ona kwaśne skały na ubogiej glebie. Dodatkowo powszechność stromych stoków utrudnia gromadzenie się próchnicy tworząc siedlisko tylko dla gatunków preferujących takie warunki. Zależnie od miejsca runo kwaśnej buczyny może charakteryzować się różnym stopniem rozwoju roślinności. W miejscach chłodnych i wilgotnych często warstwa runa jest praktycznie naga z bardzo nielicznymi i pojedynczymi kępkami traw lub turzyc, jeśli gleba jest wilgotna wykształca się wtedy podzespół paprociowy z dominacją wietlicy samczej, nerecznicy szerokolistnej i zachyłki trójkątnej.

Jednak oprócz lasów istotnym składnikiem Uroczyska Huta są łąki. Do największych powierzchniowo należy siedlisko górskich łąk konietlicowych ze związku Polygono bistortae-Trisetion flavescentis. Dominuje one głównie na terenie Barci oraz na południe od zabudowań Huty, gdzie jednak stopniowo łąki przechodzą w psiary i murawy z dominacją wrzosów. Ruń łąkowa składa się przede wszystkim z licznych gatunków traw, w tym dominującej konietlicy łąkowej oraz innych roślin jak: bodziszek leśny, chaber perukowy, firletka poszarpana, ostrożeń dwubarwny, pępawa czarcikęsolistna, rzeżusznik Hallera, zerwa kłosowa i dziurawiec czteroboczny. Łąki konietlicowe stanowią typowe siedlisko antropogeniczne, którego trwałość oraz bioróżnorodność zależna jest od czynnika ludzkiego. Siedlisko użytkowane jest w zróżnicowany sposób (późne koszenie raz w roku, pokos łączony z wypasem, wypas). Wśród gatunków rzadkich lub chronionych warto wymienić takie rośliny jak arnika górska, gółka długoostrogowa, lilia bulwkowata, listera jajowata i podkolan biały.

We fragmentach południowych oraz na Trójkątnej Łące część łąk przechodzi w murawy bliźniczkowe ze związku Violion caninae oraz zbiorowiska z udziałem wrzosu. Siedlisko wykształciło się na ubogich fragmentach z suchą i świeżą glebą brunatną kwaśną na łupkach łyszczykowych. Skład samych muraw jest silnie zróżnicowany, zależnie od warunków klimatycznych, poziomu wód gruntowych oraz poziomu nasłonecznienia. Jednak bez względu na miejsce występowania ich wspólną cechą jest dominacja zwartych kęp bliźniczki psiej trawki, borówki czarnej oraz wrzosu zwyczajnego. Bliźniczka psia trawka to niska (średnio ok. 30 cm) trawa, tworząca zwartą roślinności o charakterystycznym zabarwieniu, które zależnie od pory roku ma zabarwienie od żółtozielonego po płowobrązowe. Miejscowo występują tu także typowe dla siedliska gatunki roślin: dziewięćsił bezłodygowy, ciemiężyca zielona, arnika górska, krzyżownica zwyczajna, jastrzębce i goździk kropkowany. Miejscami na murawy wkracza wrzos zwyczajny oraz borówka czarna i borówka brusznica, które tworzą rozległe kępy, szczególnie przy granicy z lasem.

Na obszarze wykazano występowanie kilku gatunków rzadkich lub chronionych, należą do nich:

Gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea), częsty gatunek występujący na silnie nasłonecznionych murawach kserotermicznych i łąkach konietlicowych. Jest to najliczniej występujący gatunek storczyka w tych siedliskach, jednak jest jednocześnie bardzo zagrożony z powodu sukcesji leśnej i stale pomniejszającego się areału muraw
Jastrzębiec pomarańczowy (Pilosella aurantiaca), stosunkowo rzadki gatunek notowany w Polsce niemal wyłącznie z terenów górskich. Mimo rzadkości nie został objęty ochroną. Jest to średniej wielkości bylina tworząca przyziemną rozetę z mocno owłosionymi liśćmi, ze środka której wyrasta wysoki na 20-60 cm kwiatostan zakończony kilkoma koszyczkami o ciemnopomarańczowej barwie. Na stoku rośnie głównie w suchszych fragmentach, zarówno u podnóża jak i w górnych partiach.
Listera jajowata (Listera ovata), drobny storczyk tworzący dwa jajowate liście spomiędzy których wyrasta łodyga z kilkunastoma jasnozielonymi kwiatami. Jest to gatunek rosnący zarówno na wilgotnych i słonecznych łąkach jak i w żyznych, cienistych lasach.
Ozorka zielona (Dactylorhiza viridis, dawniej Coeloglossum viride), jest to niewielki storczyk o zielonawych kwiatach z żółtymi i brązowymi przebarwieniami. Uroczysko Huta, a dokładniej Trójkątna Łąka, jest obecnie jedynym potwierdzonym miejscem występowania tego storczyka w całym województwie dolnośląskim. Jej liczba jest skrajnie mała i oscyluje w graniach kilku osobników.
Pełnik europejski (Trollius europaeus), pospolity na tym terenie gatunek, którego populacja liczona jest w dziesiątkach tysięcy osobników. Występuje głównie na łąkach konietlicowych i użytkowanych ekstensywnie górskich łąkach, szczególnie częsty w miejscach źródlisk i na wilgotnych fragmentach łąk.
Podkolan biały (Platanthera bifolia), storczyk o białych i pachnących kwiatach występuje głównie w umiarkowanie wilgotnych i żyznych fragmentach lasu, często na jego obrzeżach lub na śródleśnych polanach.
Podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha), krewniak podkolana białego, który odróżnia się przede wszystkim większym odstępem pomiędzy pylinkami. Jest stosunkowo częsty w Górach Bystrzyckich, gdzie rośnie na łąkach konietlicowych oraz w niektórych fragmentach muraw bliźniczkowych.
Pszeniec leśny (Melampyrum sylvaticum), średniej wielkości półpasożyt tworzący luźne darnie o pionowo ułożonych pędach, na których zlokalizowane są złocistożółte kwiaty wyrastające pojedynczo w nasadach liści, w formie luźnego grona. Występuje głównie na obrzeżach monokultur świerkowych oraz w widnych fragmentach borów. Miejscami tworzy rozległe kobierce dominując krajobraz runa leśnego.
Przytulia drobna (Galium pumilum), niewielka roślina tworząca luźne darnie z pokładających się pędów zakończonych drobnymi, białymi kwiatami zebranymi w rozpierzchły kwiatostan (luźna wiecha). Występuje ona w ubogich i kwaśnych siedliskach leśnych jak kwaśna buczyna i monokultury świerkowe.

Inne: Obszar nie posiada dużego zagospodarowania turystycznego pomimo istnienia kilku ciekawostek turystycznych. Poprowadzono tutaj dwa szlaki:

zielony szlak turystyczny Bystrzyca Kłodzka – Piotrowice, biegnie południkowo od miejscowości Młoty poprzez Hutę, łąkę Barć, Trójkątną Łąkę w kierunku doliny potoku Jastrząb i Starej Łomnicy. Dodatkowo posiada on tutaj dwie odnogi prowadzące do Fortu Wilhelma i posągu Strażnik Wieczności.
żółty szlak turystyczny Mokrzyce – Przełęcz Puchacza, który biegnie tzw. Drogą Stanisława i dalej przez Hutę w kierunku miejscowości Zalesie.

W pobliżu łąki zlokalizowane są dwa znane pomniki, jednym z nich jest Strażnik Wieczności, czyli kamienna figura mężczyzny w kapeluszu przypominającym cylinder. Stoi on pośrodku lasu przy skrzyżowaniu Drogi Wieczność i Ścieżki Strachu. Drugim pomnikiem jest trochę kontrowersyjny kamień z wyrytą na nim swastyką. Nie prowadzą do niego żadne szlaki a jedynie ledwo widoczna wydeptana ścieżynka. Zlokalizowany jest około 100-150 m od drogi, pomiędzy skrzyżowaniem drogi Wieczność i Jarzębinowa. Prawdopodobnie było to kultowe miejsce spotkań w czasie II wojny światowej lokalnych nazistów z okolicznych wsi.

Zagrożenia: Potencjalnie duże. Obszar nie jest objęty żadną formą ochrony, nawet w ramach ochrony siedlisk Natura 2000. Lasy okalające łąki są zagrożone tradycyjnie przez nieracjonalną gospodarką leśną. Znaczące przerzedzenie zwartych kompleksów leśnych skutkuje wkraczaniem gatunków światłolubnych i porębowych, co w konsekwencji doprowadza do wypierania roślin leśnych, słabszych konkurencyjnie. Szczególnie mocno wycinane są fragmenty borów świerkowych, gdzie już teraz dochodzi do zaburzenia zwartego drzewostanu. Tereny łąkowe na chwilę obecną nie są mocno zagrożone aczkolwiek niemal każdy sezon to potencjalne niebezpieczeństwo w postaci wykaszania łąk w nieodpowiednim terminie. Zbyt wczesne lub intensywne koszenie niweluje z runi łąkowej gatunki wieloletnie lub o długim okresie wegetacyjnym, które nie zdążą wydać nasion nim dojdzie do koszenia. Presja turystyczna jest tutaj niewielka, obiekt nie jest odwiedzany przez większe ilości turystów, którzy nawet jeśli odwiedzają Hutę to kierują się szlakami turystycznymi bez zbytniego rozchodzenia się po łąkach. Niestety sytuacja najważniejszego gatunku Uroczyska Huty, czyli ozorki zielonej, jest bardzo poważna. Jeszcze kilka lat temu liczba kwitnących roślin oscylowała w granicach 1-3 pędów. Tak niewielką populację bardzo łatwo jest unicestwić. My osobiście ozorki nie odnaleźliśmy, co może sugerować zanik tego gatunku z jego ostatniego znanego stanowiska w polskiej części Sudetów.

Wrażenia osobiste: Stosunkowo pozytywne. Obszar Uroczyska Huta stanowi mało znany fragment Gór Bystrzyckich, do którego docierają tylko najbardziej zapaleni turyści i miłośnicy przyrody. Często kroczą szlakiem w kierunku fortu i pomników przeoczając piękne łąki i murawy pełne storczyków. Głównym powodem może być umiejscowienie na prawdziwym odludziu, gdzie drogi udostępnione dla ruchu samochodowego skończyły się wiele kilometrów wcześniej. Teren stanowi prawdziwe wyzwanie do eksploracji, ponieważ występuje tu mnogość dróg i ścieżek, lecz wytyczono tylko dwa szlaki. Szczególnie polecamy obszar łąk i lasów w dolinie potoku Szczawinki. Nie uświadczymy tam turystów i poczujemy się jak na prawdziwym odludziu.

Informacje praktyczne:

utrudniony dojazd, droga do Huty jest już typowo leśną drogą o utwardzonej nawierzchni, jednak bez asfaltu. Do Uroczyska można dostać się na trzy sposoby. Od miejscowości Szczawina wzdłuż potoku Szczawinka, gdzie na końcu drogi istnieje niewielki parking, a stamtąd leśna droga łącząca się z zielonym szlakiem. Od Wójtowic zielonym szlakiem lub od Zalesia szlakiem żółtym. W każdej opcji czeka nas trochę wspinaczki
trasy prowadzone szlakami należą do umiarkowanie trudnych, szczególnie od strony Szczawiny występują stromizny i powalone drzewa, szlak żółty należy do łatwych i jest poprowadzony polnymi drogami
wokół nie ma terenów chronionych w postaci rezerwatów przyrody lub użytków ekologicznych, najbliższym jest Torfowisko pod Zieleńcem zlokalizowane kilkanaście km na zachód
wschodnie tereny Gór Bystrzyckich posiadają kilka cennych przyrodniczo miejsc, do najważniejszych należą torfowiska i młaki koło Spalonej, łąki konietlicowe w Wójtowicach i Nowej Bystrzycy oraz dolina Bystrzycy na odcinku miejscowości Młoty
najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: czerwiec i lipiec (storczyki, lilie, ciemiężyca, pełniki), sierpień i wrzesień (zimowity, wrzosy, przebarwiające się liście, grzyby)